Nay Thiha
HBO ရဲ႕ အပိုင္း ၅ပိုင္းပါတဲ့ miniseries Chernobyl (ခ်ာႏိုေဘး) ဟာအခု social media မွာနာမည္ၾကီးေနပါတယ္။ ၁၉၈၆ခုႏွစ္ Soviet Union က Ukraine ႏုိင္ငံ Pripyat ျမိဳ႕မွာျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ Chernobyl ႏူကလိယဓာတ္ေပါင္းဖိုေပါက္ကြဲမႈကို documentary ဆန္ဆန္ရိုက္ကူးထားတဲ့ဒီဇာတ္လမ္းတြဲဟာ အခ်က္အလက္အမ်ားစုကမွန္ကန္ေပမယ့္ စိတ္ကူးယဥ္ဖန္တီးထားတဲ့ဇာတ္ေကာင္ေတြ အခ်က္အလက္ေတြနဲ႔မကင္းပါဘူး။ ဒီေဆာင္းပါးမွာဇာတ္လမ္းတြဲထဲကဘယ္အခ်က္အလက္ေတြက မွန္ကန္လဲ၊ ဘယ္အခ်က္ေတြကေတာ့ျဖင့္ စိတ္ကူးယဥ္လဲဆုိတာေျပာျပခ်င္ပါတယ္။ မၾကည့္ရေသးတဲ့သူေတြအတြက္ေတာ့ SPOILER ေတြပါႏုိင္တယ္ဆိုတာသတိေပးလိုက္ပါရေစေနာ္။
အခ်က္အလက္ ၁။ ။Chernobyl မွာေလာင္တဲ့မီးကထုတ္လႊတ္တဲ့ဓာတ္ေရာင္ျခည္ဟာ ဟီရိုရွီးမားႏူကလိယဗံုးက်ဲအျပီးထြက္တဲ့ဓာတ္ေရာင္ျခည္ထက္ ၂ဆပိုတယ္
သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ေစာင့္ေရွာက္ေရးအဖြဲ႔အစည္း Greenpeace ကအၾကီးတန္းႏူကလိယစြမ္းအင္ကၽြမ္းက်င္သူ Jan Haverkamp ကေတာ့ ဒီအခ်က္ဟာမျဖစ္ႏုိင္ဘူးလို႔ဆိုပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ျဖစ္ရပ္ႏွစ္ခုကထြက္တဲ့ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ပမာဏကိုႏႈိင္းယွဥ္ဖို႔မဆိုထားနဲ႔၊ တုိင္းတာဖို႔ေတာင္မလြယ္ကူတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ပါ။
ဟီရိုရွီးမားဗံုးေပါက္ကြဲမႈမွာဓာတ္ေရာင္ျခည္သက္ေရာက္မႈကိုတုိက္ရိုက္ခံစားၾကရပါတယ္။ ႏူကလိယဗံုးေပါက္ကြဲတဲ့အခါလူတဦးခ်င္းစီအေပၚသက္ေရာက္တဲ့ဓာတ္ေရာင္ျခယ္ပမာဏဟာ ေပါက္ကြဲမႈနဲ႔ထိုသူရွိေနတဲ့အကြာအေ၀းေပၚမူတည္ျပီးကြဲျပားပါတယ္။ Chernobyl မွာေတာ့ ေရဒီယိုသတၱိၾကြျဒပ္ထုေတြေလထဲေရာက္ကုန္တဲ့အတြက္ လူတေယာက္ေပၚသက္ေရာက္တဲ့ဓာတ္ေရာင္ျခည္ ပမာဏဟာအခ်ိန္ကိုလိုက္ျပီးကြဲျပားပါတယ္။
အခ်က္အလက္ ၂။ ။ဆိုဗီယက္ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာဓာတ္ေရာက္ျခည္သင့္ေနတဲ့ေနရာကို စက္ရုပ္ေတြနဲ႔သန္႔ရွင္းဖို႔ၾကိဳးစားခဲ့ေပမယ့္မေအာင္ျမင္ခဲ့တာေၾကာင့္ လူသားကိုသာအသံုးျပဳခဲ့ရတယ္
ဒီအခ်က္ကေတာ့မွန္ပါတယ္။
၁၉၉၀ခုႏွစ္မွာက်င္းပခဲ့တဲ့ညီလာခံတခုမွာ ဓာတ္ေပါင္းဖိုပ်က္ကိုရွင္းလင္းရတဲ့တာ၀န္ယူခဲ့တဲ့ Yuri Semiolenko ဟာသူတို႔အေနနဲ႔မူလကအေ၀းထိန္းစနစ္သံုးစက္ရုပ္ေတြနဲ႔ရွင္းလင္းဖို႔ၾကိဳးစားခဲ့ေပမယ့္ စက္ရုပ္ေတြဟာဓာတ္ေရာင္ျခည္ဒဏ္ကိုမခံႏုိင္တာေၾကာင့္လူသားေတြကိုသာအသံုးျပဳခဲ့ရေၾကာင္း၀န္ခံခဲ့တယ္။ အေမရိကန္တို႔ရဲ႕နည္းပညာျမင့္စက္ရုပ္ေတြကကူညီႏုိင္ေပမယ့္ ဆိုဗီယက္နဲ႔ဆက္ဆံေရးအဆင္မေျပတာေၾကာင့္ ေမာ္စကိုေခါင္းေဆာင္ေတြကအကူအညီမေတာင္းခဲ့ပါဘူး။
အခ်က္အလက္ ၃။ ။ဆုိဗီယက္ႏူကလိယရူပေဗဒပညာရွင္ Ulana Khomyuk ဟာဓာတ္ေပါင္းဖိုသန္႔ရွင္းေရးကိုစီစဥ္ခဲ့တယ္
လက္ေတြ႔မွာေတာ့ Khomyuk ဟာဓာတ္ေပါင္းဖိုသန္႔ရွင္းေရးမွာပါ၀င္ခဲ့တဲ့ဆိုဗီယက္သိပၸံပညာရွင္ ေပါင္းမ်ားစြာကိုကိုယ္စားျပဳတဲ့ဇာတ္ေကာင္သာျဖစ္ျပီး အျပင္မွာတကယ္မရွိခဲ့ပါဘူး။ ထုိေခတ္ကဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စုမွာ အမ်ိဳးသမီးသိပၸံပညာပါရဂူေတြအမ်ားအျပားရွိခဲ့တဲ့အတြက္ ထိုအမ်ိဳးသမီးေတြကိုကိုယ္စားျပဳတဲ့အေနနဲ႔အမ်ိဳးသမီးဇာတ္ေကာင္တေယာက္ကိုအေရးၾကီးတဲ့ေနရာမွာထည့္သြင္းခဲ့တာလို႔ဒီဇာတ္လမ္းတြဲကို ဇာတ္ညႊန္းေရးသားထုတ္လုပ္ခဲ့တဲ့ Craig Mazin ကဆိုပါတယ္။
Chernobyl ျဖစ္ရပ္ကိုဦးေဆာင္စံုစမ္းခဲ့တဲ့ပညာရွင္ Valery Legasov ကေတာ့အျပင္မွာတကယ္ရွိခဲ့တာပါ။ ဇာတ္လမ္းတြဲအစမွာျပခဲ့တဲ့အတိုင္း ၁၉၈၈မွာသူ႔ကိုယ္ေတြ႔ျဖစ္ရပ္ေတြကိုအသံသြင္း၀န္ခံခဲ့ျပီးေနာက္ သူ႔ကိုယ္သူဆြဲၾကိဳးခ်သတ္ေသခဲ့ပါတယ္။
အခ်က္အလက္ ၄။ ။ဓာတုအဆိပ္ေတြပ်ံ႕ႏွံ႔မွာစိုးလို႔ဓာတ္ေရာင္ျခည္သင့္ေဒသက ေလလြင့္တိရစာၦန္ေတြကိုပစ္ခတ္ရွင္းလင္းရတယ္
ဓာတ္ေပါင္းဖိုေပါက္ကြဲမႈအျပီး ၃၆နာရီအၾကာမွာ Pripyat ျမိဳ႕သူျမိဳ႕သားေတြအေနနဲ႔ မိနစ္ ၅၀အတြင္း အထုပ္အပိုးျပင္ျပီးျမိဳ႕ကိုစြန္႔ခြာခဲ့ရပါတယ္။ အိမ္ေမြးတိရစာၦန္ေတြကိုလည္းထားခဲ့ရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ Chernobyl တားျမစ္နယ္ေျမထဲမွာ အိမ္ေမြးေခြး ၃၀၀ခန္႔က်န္ခဲ့ျပီး စစ္သားေတြကပစ္ခတ္သတ္ျဖတ္ၾကရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ဓာတုအဆိပ္သင့္ျပီးအိမ္ေမြးေခြးေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားငယ္ငယ္ရြယ္ရြယ္နဲ႔ေသဆံုးၾကရတာမ်ားပါတယ္။
အခ်က္အလက္ ၅။ ။ေပါက္ကြဲမႈအျပီးဓာတ္ေပါင္းဖိုအရည္ေပ်ာ္က်မႈေၾကာင့္ေျမေအာက္ေရထဲ ဓာတုအဆိပ္မ်ားေပ်ာ္၀င္ျပီးဥေရာပႏုိင္ငံအမ်ားအျပားလူေနထိုင္၍မရေအာင္ပ်က္စီးသြားမယ္
ဒီအခ်က္ကေတာ့စိတ္ကူးယဥ္ပါ။ ဓာတ္ေပါင္းဖိုေပါက္ကြဲမႈအျပီး ေကာ္ရီယံျဒပ္ထုအရည္ေပ်ာ္မႈေၾကာင့္ ေျမေအာက္ေရထိခိုက္ႏိုင္တယ္ဆိုေပမယ့္ ေကာ္ရီယံအရည္ေပ်ာ္ျခင္းဟာတေျပးညီျဖစ္ပြားေလ့မရွိတဲ့အတြက္ ဥေရာပတုိက္တခုလံုးပ်ံ႕ႏွ႔ံသြားမယ္ဆိုတာအႏုမာနယူဆခ်က္သာျဖစ္ေၾကာင္း Jan Haverkamp ကဆိုပါတယ္။
ဇာတ္လမ္းထဲမွာ Khomyuk ေျပာခဲ့သလို ဒုတိယေပါက္ကြဲမႈဟာ ၂ မီဂါတန္ကေန ၄မီဂါတန္အထိ ျပင္းထန္လိမ့္မယ္ဆိုတာကလည္း ခ်ဲ႕ကားမႈသာျဖစ္တယ္လို႔ Haverkamp ကေျပာပါတယ္။
အခ်က္အလက္ ၆။ ။ေရဒီယိုဓာတ္သင့္လို႔မီးသတ္သမားေလးေသဆံုးျပီး ကိုယ္၀န္သည္ဇနီးသည္က်န္ခဲ့တယ္
ဒါကေတာ့တကယ္ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ေၾကကြဲဖြယ္ဇာတ္လမ္းပါ။ မီးသတ္သမား Vasily Ignatenko နဲ႔ကိုယ္၀န္သည္ဇနီး Lyudmilla တို႔ဟာမူလက Belarus ကိုေျပာင္းေနဖို႔စီစဥ္ေနၾကတာပါ။ ဒါေပမယ့္သူတို႔မသြားခင္ညမွာပဲ ေပါက္ကြဲမႈျဖစ္သြားတဲ့အတြက္ Vasily ဟာတာ၀န္အရမီးသြားျငိွမ္းရျပီးေနာက္ သူတို႔မိသားစုဘ၀ေလးလည္း ပ်က္စီးခဲ့ရပါတယ္။
Chernobyl ျဖစ္ရပ္ကိုမ်က္ျမင္ၾကံဳေတြ႔ခဲ့သူေတြနဲ႔က်န္ရစ္သူမိသားစုေတြကိုေမးျမန္းျပဳစုထားတဲ့ Voices from Chernobyl ဆိုတဲ့စာအုပ္ထဲမွာ Lyudmilla ကသူ႔အေနနဲ႔ကိုယ္၀န္ရွိေနတာကိုမေျပာဘဲခင္ပြန္းသည္တက္ေနတဲ့ ေဆးရံုကိုသြားခဲ့ေၾကာင္း၊ ငိုတာနဲ႔ေဆးရံုထဲကကန္ထုတ္မယ္လို႔လည္းေဆးရံုတာ၀န္ရွိသူေတြ ေျပာတာခံခဲ့ရေၾကာင္း Lyudmilla ကဆိုခဲ့ပါတယ္။ အျပင္မွာလည္းသူမရဲ႕ကေလးဟာေမြးျပီး ၄နာရီအၾကာမွာပဲ ဓာတုအဆိပ္သင့္မႈေၾကာင့္ေသဆံုးခဲ့ပါတယ္။
အခ်က္အလက္ ၇။ ။ဓာတ္ေပါင္းဖိုထဲရဟတ္ယာဥ္ပ်က္က်ျခင္္း
ဒီအျဖစ္အပ်က္ကေတာ့စိတ္ကူးယဥ္သက္သက္လို႔ေျပာလို႔မရပါဘူး။ ဓာတ္ေပါင္းဖိုမီးကိုျငွိမ္းသတ္ဖို႔ ၾကိဳးစားေနရင္း ရဟတ္ယာဥ္တစီးပ်က္က်ခဲ့ဖူးေပမယ့္ ဇာတ္လမ္းထဲမွာျပထားသလိုေပါက္ကြဲမႈျပီးျပီးခ်င္း ျဖစ္ပြားခဲ့တာမဟုတ္ဘဲ ႏွစ္ပတ္ခန္႔ၾကာမွျဖစ္ပြားခဲ့တာပါ။
Craig Mazin ကဒီကိစၥနဲ႔ပတ္သက္ျပီး “က်ေနာ့္အေနနဲ႔ဒီရဟတ္ယာဥ္မွဴးေတြရဲ႕စြန္႔စားအနစ္နာခံမႈကို သိသာေအာင္ျပခ်င္တယ္။ ဒါေၾကာင့္အခ်ိန္ကိုေရႊ႕လိုက္တာပါ” လို႔ Men’s Health ကိုေျပာခဲ့ပါတယ္။ Jan Haverkamp ကေတာ့ရဟတ္ယာဥ္ဟာ ကရိန္းတခုနဲ႔ျငိသြားလို႔ပ်က္က်ခဲ့တာလို႔သံုးသပ္ပါတယ္။
ကိုးကားစာရင္း။ ။businessinsider.com
theguardian.com
stuff.co.nz
