ရာသီတုပ္ေကြးတေက်ာ့ျပန္ေရာက္လာတဲ့အတြက္ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားစိုးရိမ္ေနၾကပါတယ္။ ဒီအခါမွာတုပ္ေကြးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့သတင္းအခ်က္အလက္မွား (ဥပမာ – B ေသြးပိုင္ရွင္ေတြက ေရာဂါကူးႏုိင္ေျခပိုမ်ားတယ္၊ ၾကက္သြန္ျဖဴစားရင္ေရာဂါမျဖစ္ဘူး) ေတြကလည္း social media မွာပ်ံ႕ေနပါတယ္။ ရာသီတုပ္ေကြးနဲ႔ပတ္သက္ျပီးေဆာင္ရန္ေရွာင္ရန္ေတြနဲ႔ သတင္းအခ်က္အလက္အမွန္ေတြကို ေဒါက္တာထြန္း၀င္းလင္းကအခုလိုေျပာျပေပးထားပါတယ္။
အခုဆို က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ရာသီတုပ္ေကြးျဖစ္ပြားတာ စိုးရိမ္စရာ၊ သတိျပဳစရာအေနအထားတစ္ခုျဖစ္ေနပါၿပီ။ အခုလက္ရိွျဖစ္ပြားေနတဲ့ ရာသီတုပ္ေကြးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ဘယ္လိုေတြျပဳမူေနထိုင္ရမယ္ဆိုတာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားသိထားၿပီးၾကၿပီး ျဖစ္ေနၾကေပမယ့္ တခ်ိဳ႕ သတိျပဳစရာအခ်က္ကေလးေတြ ျဖည့္စြက္ၿပီးသိထားရေအာင္ ရည္႐ြယ္ပါတယ္။
ရာသီတုပ္ေကြး (Seasonal Influenza) ဟာ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္က ကမာၻတစ္ဝွမ္းလံုး ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ေရာဂါ (Pandemic Disease) ပါ။ အဲ့အခ်ိန္တုန္းက Swine Flu (ဝက္တုပ္ေကြး) လို႔ေခၚၿပီး ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ Strain ျဖစ္လို႔ A(H1N1)Pdm09 လို႔ သတ္မွတ္ထားပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာလည္း အႀကိမ္ႀကိမ္ ျဖစ္ပြားဖူးခဲ့ပါတယ္။ တစ္ႀကိမ္နဲ႔တစ္ႀကိမ္ ျဖစ္ခဲ့ဖူးတဲ့ အမ်ိဳးအစား မတူသလို ျပင္းထန္မႈလည္း မတူပါဖူး။ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္တုန္းက ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ အမ်ိဳးအစားက H5 N1 ျဖစ္ၿပီး လက္ရိွ အမ်ိဳးအစားက A(H1 N1)Pdm09 ပါ။ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္က Strain နဲ႔ တူပါတယ္။ လက္ရိွမွာ ဘယ္လိုအမ်ိဳးအစားကို ဗီဇေျပာင္းႏိုင္မလဲဆိုတာကို က်န္းမာေရးဝန္ႀကီးဌာနလက္ေအာက္က အမ်ိဳးသားဓာတ္ခြဲဌာန (National Health Laboratory) က စာင့္ၾကည့္ေနပါတယ္။
လက္ရိွမွာ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ရာသီတုပ္ေကြးဟာ ျပင္းထန္ပါတယ္။ အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းကတစ္ဆင့္ ကူးစက္တတ္ၿပီးေရာဂါလကၡဏာေတြက ၁ရက္ကေန ၃ရက္အတြင္းစပါတယ္။
ေရာဂါလကၡဏာမ်ား
သာမန္တုပ္ေကြးလို ဖ်ားနာျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ ကိုယ္လက္ကိုက္ခဲျခင္း၊ ႏွာရည္ယို နွာေစးျခင္း၊ ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း စတဲ့လကၡဏာအမ်ားစုပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ ေနာက္ဆက္တြဲဆိုးက်ိဳး (Complications) ေတြကေတာ့ သာမန္တုပ္ေကြးထက္ျပင္းထန္လို႔ မေပါ့ဆသင့္ပါဘူး။
ေရာဂါေနာက္ဆက္တြဲဆိုးက်ိဳးမ်ား
- ျပင္းထန္အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါ
- ဦးေႏွာက္အသားေရာင္ေရာဂါ
- ျပင္းထန္ဦးေႏွာက္အာရုံေၾကာေရာဂါ
တို႔ ျဖစ္ပြားႏိုင္ၿပီးအထူးၾကပ္မတ္ကုသေဆာင္မွာ ကုသမႈခံယူရျခင္း၊ အသက္ဆံုးရႈံးျခင္းတို႔အထိ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
သတိထားရမယ့္လူနာအမ်ိဳးအစားမ်ား (High risk population)
သတိထားရမယ့္ လူနာ အမ်ိဳးအစားေတြက complications ေခၚ ေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုးက်ိဳးဝင္ႏိုင္တဲ့ သူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
- အသက္ ၆လမွ ၅ႏွစ္အတြင္း ကေလးငယ္မ်ား
- အသက္ ၆၅ႏွစ္အထက္ သက္ႀကီး႐ြယ္အိုမ်ား
- နာတာရွည္ ေရာဂါအခံရိွသူမ်ား
- ကိုယ္ခံအားက်ဆင္းေနသူမ်ား
- ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မ်ား
ကာကြယ္ရန္
တုပ္ေကြးျဖစ္တာ ဘာအေရးလဲဆိုေပမယ့္
တခ်ိဳ႕လူေတြမွာ နာတာရွည္ေရာဂါ ျဖစ္ေနတဲ့အခါ တုပ္ေကြးပိုးရဲ႕ဒဏ္ကိုေတာင္မခံႏိုင္ပါဘူး။
အသက္အႏၲရာယ္ေတာင္ရွိတတ္ပါတယ္။
Virus ေၾကာင့္ျဖစ္တာမို႔လို႔ ကာကြယ္တယ္ဆိုတာ ပိုးမဝင္ဖို႔ပါပဲ။ ေရာဂါပိုးဟာ
နွာေခ်၊ ေခ်ာင္းဆိုးရာက ကူးစက္တာမို႔ ကာကြယ္ဖို႔အတြက္
- ေခ်ာင္းဆိုးရင္ လက္ကိုင္ပဝါသံုးပါ။
- လူထူထပ္ေသာ ေနရာသြားလွ်င္ Mask သံုးပါ။
- လက္မၾကာခဏေဆးပါ။ အထူးသျဖင့္ ပိုက္ဆံကိုင္ၿပီးလွ်င္ပိုသတိျပဳၿပီးေဆးပါ။ တုပ္ေကြး Virus ဟာ ပိုက္ဆံေပၚမွာ ၁၇ရက္ၾကာအသက္ရွင္ႏိုင္ပါတယ္။ လက္ေဆးလွ်င္လက္ဖ်ားမွ တံေတာင္ဆစ္အထိ ဆပ္ျပာႏွင့္ေဆးပါ။ ေရႏွင့္ဆပ္ျပာ အလြယ္တကူမရႏိုင္လွ်င္ လက္ေဆးဆပ္ျပာရည္ (Hand Sanitizer) သံုးပါ။
- ေရာဂါျဖစ္သူနဲ႔ အရမ္းနီးနီးကပ္ကပ္မေနပါနဲ႔။ (အနည္းဆံုး ၆ေပအကြာအေ၀းမွာ ေနသင့္ပါတယ္၊ ႏွာေခ် ေခ်ာင္းဆိုးရာက ထြက္လာတဲ့ အမႈန္အမႊား (droplet) ေတြက ၆ေပထိ ေရာက္ႏိုင္လို႔ပါ)
- ဖ်ားေနရင္ အိမ္ျပင္မထြက္ပဲ အျပည့္အဝအနားယူပါ။
- ေနာက္တစ္ခုက ကိုယ္ခံအားေကာင္းေအာင္ေနပါ။ အာဟာရျပည့္ရန္ ပံုမွန္စားပါ၊ ပံုမွန္အိပ္ပါ၊ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါ၊ စိတ္ပင္ပန္း၊ လူပင္ပန္း မခံပါနဲ႔။
အခုဆိုရင္ လူတိုင္းနီးပါးက်န္းမာေရးအသိရိွလာၾကတဲ့အတြက္ ကာကြယ္ေဆးထိုးလာၾကပါတယ္။ အျပင္မွာ ထိုးေနၾကတဲ့ ကာကြယ္ေဆး အမ်ားစုဟာ ၃မ်ိဳးစပ္၊ ၄ မ်ိဳးစပ္ (e.g: Vaxigrip, Vaxigrip-tetra) တုိ႔ျဖစ္ၾကၿပီး အားလံုးဟာလက္ရိွရာသီတုပ္ေကြးျဖစ္ေစတဲ့ Virus ပိုးကို ကာကြယ္ႏိုင္လို႔ ယံုယံုၾကည္ၾကည္ထိုးလို႔ရပါတယ္။
ကာကြယ္ေဆးထိုးရင္လည္း ျဖစ္ေတာင့္ျဖစ္ခဲ ကိုယ္လက္နာျခင္း၊ ဖ်ားနာျခင္း၊ ေဆးထိုးသာ့္ေနရာတြင္ နီရဲေယာင္ရမ္းျခင္း တို႔ျဖစ္တတ္ေပမယ့္ စိုးရိမ္စရာေတာ့မရိွပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ကာကြယ္ေဆးဟာ လူတိုင္းထိုးစရာမလိုအပ္ပါ။
ဘယ္လိုလူေတြကာကြယ္ေဆးထိုးသင့္လဲ
- ေအာက္ပါအစဥ္အတိုင္း ဦးစားေပးစဥ္းစားပါ (WHO မွ ကိုးကားပါတယ္)
- ကိုယ္၀န္ေဆာင္မိခင္မ်ား (ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္တုပ္ေကြးျဖစ္ခဲ့ရင္ လမေစ့ဘဲကေလးေစာေမြးႏိုင္တာမို႔ သတိထားသင့္ပါတယ္)
- ကေလးငယ္မ်ား (အသက္ ၆လမွ ၅ႏွစ္အတြင္း ကေလးငယ္ေလးေတြ ျပင္းထန္တုပ္ေကြးဆိုေသႏိုင္ပါတယ္)
- သက္ႀကီး႐ြယ္အိုမ်ား (တုပ္ေကြးျဖစ္ၿပီဆို အဆုတ္ေရာင္ နမိုးနီးယား လိုက္လာတတ္လို႔ မခံႏိုင္တတ္ၾကပါဘူး)
- နာတာရွည္ေရာဂါအခံရိွသူမ်ား(နွလံုးေရာဂါ၊ ရင္ၾကပ္ပန္းနာ ေရာဂါ၊ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ)
- ကိုယ္ခံအားက်ဆင္းေနသူမ်ား (AIDS ေရာဂါသည္၊ ေဘလံုးခြဲစိတ္ထားသူမ်ား)
- Chemo ေဆးသြင္းေနရသူမ်ား
- အဆစ္ျမစ္ေရာင္၊ ေက်ာက္ကပ္ေရာင္ေရာဂါအတြက္ Steriod ေဆးေသာက္ေနရသူမ်ား
- က်န္းမာေရးဝန္ထမ္းမ်ား (ဆရာဝန္၊ ဆရာမ၊ ေဆးရုံ ေဆးခန္းမွဝန္ထမ္းမ်ား)
- မူႀကိဳ၊ ေန႔ကေလးထိန္းေက်ာင္း ဆရာ၊ ဆရာမမ်ား (ကေလးေတြ ကူးသြားႏိုင္လို႔ သတိထားသင့္ပါတယ္)
- ဘိုးဘြားရိပ္သာမွ လူမႈဝန္ထမ္းမ်ား (သူတို႔တုပ္ေကြးပိုးကေန အဖိုးအဖြားေတြကို ကူးသြားႏိုင္ပါတယ္)
ဘယ္လိုလူေတြ မထိုးသင့္ဘူးလဲ
- အသက္ ၆လေအာက္ ကေလးငယ္မ်ား
- ဓာတ္မတည့္ေသာလကၡဏာမ်ားျဖစ္ဖူးသူ
- ကာကြယ္ေဆးထိုးၿပီး (၆) ပတ္အတြင္း ျပင္းထန္အာရုံေၾကာေရာဂါ ျဖစ္ခဲ့သူမ်ား
- ေဆးထိုးၿပီး (၂၄) နာရီအတြင္း မ်က္စိနီရဲ၊ ႏွာရည္က်ျခင္း (oculorespiratory syndrome) အျပင္းအထန္ ျဖစ္ဖူးသူမ်ား
သတိထားရန္
- ၾကက္ဥ allergy ရွိသူမ်ားက ဆရာဝန္ႏွင့္ တိုင္ပင္ၿပီးထိုးႏိုင္ပါတယ္။
- လက္ရွိ ျပင္းထန္ဖ်ားနာေနသူမ်ား (serious acute illness) ေနျပန္မေကာင္းမခ်င္း မထိုးသင့္ပါ။
- သာမန္အဖ်ား (minor illness)၊ နာလန္ထလူနာမ်ား (recovery from illness) ႏွင့္ ပိုးသတ္ေဆး ေသာက္ေနသူမ်ား ထိုးႏိုင္ပါတယ္။
သတင္းအခ်က္အလက္အမွားမ်ားသတိျပဳရန္
B ေသြး လူနာေတြက ရာသီတုပ္ေကြး ဒဏ္ကို ပိုခံစားရနိုင္တယ္။
Ans: မဟုတ္ပါ။ မည္သူမဆို
ကိုယ္ခံအားနည္းေနလွ်င္ ကာကြယ္မႈ အားနည္းလွ်င္
ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ ဆိုးက်ိဳးေတြျဖစ္နိုင္ပါတယ္။
ၾကက္သြန္ျဖဴစားျခင္း၊ ဂ်င္းျပဳတ္ရည္ေသာက္ျခင္းတို႔ကေရာဂါမကူးစက္ဖို႔္
လံုးဝကာကြယ္ေပးႏိုင္တယ္။
Ans: သဘာဝေဆးနည္းေတြက ကိုယ္ခံအားတက္ေစေပမယ့္ ၁၀၀ ရာခိုင္နႈန္း မကာကြယ္ႏိုင္ပါ။ ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့
ကာကြယ္ရန္နည္းလမ္းေတြကို လိုက္နာရပါမယ္။
ကာကြယ္ေဆးထိုးရင္ အျပင္းအထန္ဖ်ားနိုင္တယ္။ ထိုးသင့္ရဲ႕လား။
Ans: ေဖာ္ျပခဲ့သလို ျဖစ္ေတာင့္ျဖစ္ခဲပါ။
ျပင္းထန္ေလာက္သည္အထိမျဖစ္ပါ။ ထိုးထားတာမမွားပါ။
အေရးႀကီးဆံုး အခ်က္ကတုပ္ေကြးျဖစ္ၿပီဆိုရင္ “ရာသီတုပ္ေကြး၊ ဆင္တုပ္ေကြး၊ ေသြးလြန္တုပ္ေကြး၊ ျခင္တုပ္ေကြး” စသည္တို႔ကို ခြဲျခားႏိုင္ရန္ ဆရာဝန္ႏွင့္ ေသခ်ာျပသဖို႔လိုပါတယ္။ အမ်ားစုက ရာသီတုပ္ေကြးကိုသာစိုးရိမ္ၾကၿပီး က်န္တာေတြသတိလြတ္ၾကပါတယ္။ ေသခ်ာသတိျပဳမိၾကဖို႔လိုပါတယ္။
အျခား သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားထက္ က်န္းမာေရးဝန္ႀကီးဌာနကထုတ္ျပန္တဲ့တရားဝင္ အခ်က္အလက္မ်ားသာ သတိျပဳေစာင့္ၾကည့္ေပးပါ။ ဒီ Link ကေန ဝင္ဖတ္လို႔ရပါတယ္။
https://www.facebook.com/MyanmarCDC
အားလံုး အနာဘယကင္းရွင္းၾကပါေစ။
Ref: Myanmar CDC, WHO, CDC
