ရန္ကုန္ေရာက္ဟဲမင္းေ၀း

အားနက္စ္ဟဲမင္းေ၀း (Ernest Hemingway) ဆိုတဲ့နာမည္ကျမန္မာလူမ်ိဳးေတြနဲ႔သိပ္မစိမ္းပါဘူး။ ခရီးသြား၀ါသနာၾကီးတဲ့ဒီႏုိဘယ္ဆုရွင္ စာေရးဆရာၾကီးဟာ ျမန္မာႏုိင္ငံကိုေရာက္ခဲ့ဖူးတယ္ဆိုတာကိုေတာ့ သိတဲ့သူနည္းပါတယ္။ ဟဲမင္းေ၀းဟာ ၁၉၄၁ခုႏွစ္ရဲ႕ေႏြဦးကာလမွာ ျမန္မာႏုိင္ငံကို ၂ပတ္ေလာက္လာေနခဲ့ဖူးတယ္ဆိုတဲ့အေၾကာင္းေဆာင္းပါးရွင္ Christian Gilberti ကအခုလိုေျပာျပထားပါတယ္။

Hemingway နဲ႔သူ႔အမ်ိဳးသမီးစစ္သတင္းေထာက္ Martha Gellhorn တုိ႔ဟာ ဒုတိယကမာၻစစ္အတြင္းမွာ ေဟာင္ေကာင္၊ တရုတ္ျပည္နဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံတုိ႔ကို သတင္းေရးဖို႔လာခဲ့ဖူးပါတယ္။

သူတို႔ႏွစ္ေယာက္ဟာပ်ားရည္ဆမ္းခရီးထြက္ရင္း Burma Road အေၾကာင္းသတင္းေရးဖို႔ ျမန္မာႏုိင္ငံကိုေရာက္လာခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၄၁ခုႏွစ္မွာ မဟာမိတ္တပ္ေတြဟာ တရုတ္ျပည္မွာ ဂ်ပန္ေတြနဲ႔စစ္ျဖစ္ေနတဲ့ Chiang Kai-shek ရဲ႕ကူမင္တန္စစ္တပ္ကိုလက္နက္ခဲယမ္းေတြေထာက္ပံ့ေပးဖို႔ Burma Road ကိုေဖာက္လုပ္ေနတာပါ။ ဒီကတၱရာလမ္းမၾကီးဟာျမန္မာႏုိင္ငံ ေျမာက္ပိုင္းေတာင္တန္းေတြကေနတဆင့္ တရုတ္နဲ႔အိႏၵိယကိုခ်ိတ္ဆက္ထားပါတယ္။

Hemingway တို႔ေမာင္ႏွံဟာ အာရွမွာေရာက္ေနတုန္း ဟိုတယ္ေတြဘားေတြမွာနာမည္ၾကီးပုဂၢိဳလ္ေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႔ေတြ႔ဆံုခဲ့ဖူးတယ္။ သူတို႔နဲ႔ေတြ႔ခဲ့တဲ့သူေတြထဲမွာ Chiang Kai-shek တုိ႔လင္မယား၊ Mao Zedong ရဲ႕လက္ရံုး Zhou En Lai တို႔လည္းပါ၀င္ပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ အဲ့ဒီအခ်ိန္မွာ Hemingway ဟာ အေမရိကန္ဘ႑ာေရး၀န္ၾကီး Henry Morgenthau Jr. အတြက္ သူလွ်ိဳလုပ္ေပးေနခဲ့တာပါ။ ဒီကိစၥကို Hemingway ရဲ႕အယ္ဒီတာေတြေတာင္မသိပါဘူး။ Hemingway ရဲ႕တာ၀န္ကတရုတ္အစိုးရအေနနဲ႔အေမရိကန္ေတြေထာက္ပံ့ေပးတဲ့စစ္လက္နက္ပစၥည္းေတြနဲ႔ေဒၚလာေတြကို ဘယ္လိုအသံုးျပဳေနသလဲဆိုတာေထာက္လွမ္းဖို႔ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါ့အျပင္ Burma Road အေၾကာင္းလည္း ၀န္ၾကီးကစံုစမ္းခိုင္းထားပါတယ္။ Chungking မွာပိတ္မိေနတဲ့ တရုတ္အမ်ိဳးသားေရးအစိုးရအေနနဲ႔ဂ်ပန္တုိက္ခိုက္မႈကိုၾကံ့ၾကံ့ခံႏုိင္ဖို႔ လက္နက္ခဲယမ္းေထာက္ပံ့ေပးတဲ့ေနရာမွာ ဒီလမ္းမၾကီးကိုအဓိကအသံုးျပဳရမွာပါ။

ျပႆနာက Chiang Kai-shek ရဲ႕အစိုးရဟာ အေေမရိကန္ေတြေမွ်ာ္လင့္ထားသေလာက္ ဒီမိုကေရစီမဆန္ပါဘူး။ အစိုးရကရန္သူေတြကိုရက္ရက္စက္စက္သုတ္သင္ရွင္းလင္းေလ့ရွိျပီး လြတ္လပ္စြာေျပာဆိုခြင့္လည္းမေပးပါဘူး။ ကူမင္တန္အစိုးရကိုနည္းနည္းျဖစ္ျဖစ္ေ၀ဖန္ခ်င္တဲ့သူေတြဟာ လူသူကင္းမဲ့တဲ့ေနရာတခုမွာေျပာမွအဆင္ေျပလိမ့္မယ္လို႔ Hemingway ကတရုတ္တကၠသိုလ္တခုရဲ႕ လက္ဘက္ရည္စကား၀ိုင္းမွာေျပာခဲ့ပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ Hemingway ဟာ Chiang ကိုကာကြယ္ေပးခဲ့တယ္။ “ကူမင္တန္ေတြအုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ေနရာမွာ ဒီမိုကေရစီလႊမ္းမိုးျခင္းမရွိတဲ့အတြက္အစိုးရကိုေ၀ဖန္ႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဂ်ပန္ကို ၅ႏွစ္ေလာက္ ၾကံ့ၾကံ့ခံတုိက္ခဲ့တဲ့ကူမင္တန္ေတြေၾကာင့္သာ တရုတ္ျပည္မွာဒီမိုကေရစီအေငြ႔အသက္ေတြရွိေနႏုိင္တာပါ” လို႔ Morgenthau ဆီပို႔တဲ့စာထဲမွာထည့္သြင္းေရးသားခဲ့ပါတယ္။

Gellhorn ကလည္း Hemingway နဲ႔အျမင္တူပါတယ္။ Chiang ရဲ႕ဇနီးသည္ကိုခ်ီးမြမ္းခဲ့ျပီး တရုတ္ျပည္ရဲ႕ဖက္ဆစ္အစိုးရကိုကာကြယ္ေပးခဲ့တယ္။ ၁၉၅၀ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ Chiang ရဲ႕စစ္တပ္ဟာကြန္ျမဴနစ္ေတြလက္ကေျပးရင္း ျမန္မာႏုိင္ငံထဲေရာက္လာျပီး အဖ်က္အေမွာင့္ေတြလုပ္ပါေတာ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ Hemingway တုိ႔ေမာင္ႏွံဟာ အေမရိကန္ေတြကိုတတိယကမာၻစစ္အတြင္းဆြဲသြင္းဖို႔ သူတို႔ရဲ႕လက္၀ဲအျမင္ကိုသစၥာေဖာက္ျပီး ကူမင္တန္ေတြကိုခ်ီးမြမ္းခဲ့တာပါ။

ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ Hemingway ဟာ Burma Road ကိုအေပၚယံပဲေလ့လာၾကည့္ရႈခဲ့ျပီး ဒီလမ္းအေၾကာင္းနားလည္တဲ့အရာရွိေတြကိုအင္တာဗ်ဴးခဲ့ပါတယ္။

ရန္ကုန္ေရာက္တုန္း Hemingway တို႔ေမာင္ႏွံဟာနာမည္ၾကီးဇိမ္ခံဟိုတယ္ Strand မွာတည္းခိုခဲ့တယ္။ ဒီဟိုတယ္မွာအရင္ကျဗိတိသွ်စာေရးဆရာအေက်ာ္အေမာ္ေတြျဖစ္တဲ့ Somerset Maugham နဲ႔ George Orwell တို႔တည္းခိုခဲ့ဖူးပါတယ္။ Hemingway ကေတာ့ ထုိေခတ္အခါအထိ Strand မွာတည္းခိုခဲ့တဲ့သူေတြထဲ နာမည္အၾကီးဆံုးအေမရိကန္စာေရးဆရာျဖစ္မွာပါ။

ေသခ်ာတာတခုကေတာ့ Hemingway ဟာရန္ကုန္မွာေနရထိုင္ရအဆင္မေျပခဲ့ပါဘူး။ ခရီးစဥ္တေလွ်ာက္လံုး အရက္ေသာက္ေနခဲ့တာမို႔ျမန္မာႏိုင္ငံေရာက္ေတာ့မတ္တပ္ရပ္ဖို႔ေတာင္အႏုိင္ႏုိင္ျဖစ္ေနပါျပီ။ ရန္ကုန္ရဲ႕အပူဒဏ္ကိုလည္းမခံႏိုင္ပါဘူး။ Hemingway ဟာေသာင္တင္ေနတဲ့ေ၀လငါးၾကီးလို အိပ္ရာထဲလူးလွိမ့္ေနတာပဲလို႔ Gellhorn ကဆိုခဲ့တယ္။ သူ႔ေဆာင္းပါးတပုဒ္ရဲ႕အဖြင့္မွာ “အခုဒီစာကို ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ျခစ္ျခစ္ေတာက္ပူေနတဲ့ေနေရာင္ေအာက္က သံအမိုးေအာက္မွာထုိင္ရင္းေရးေနတာပါ” လို႔ေရးခဲ့ပံုကိုၾကည့္တာနဲ႔အပူဒဏ္ကိုဘယ္ေလာက္မေက်မနပ္ျဖစ္ေနေၾကာင္းသိႏုိင္ပါတယ္။

သူ႔အမ်ိဳးသမီး Gellhorn ကေတာ့ရန္ကုန္နဲ႔ပတ္သက္ျပီးခ်င့္ခ်င့္ခ်ိန္ခ်ိန္ေရးခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္သူလည္းအပူဒဏ္ကိုခံႏိုင္ပံုမရပါဘူး။ “က်မကေတာ့ရန္ကုန္ဟာအေရွ႕တုိင္းရဲ႕ ပုလဲရတနာလို႔ထင္တယ္။ အပူဒဏ္ကေတာ့စာဖြဲ႔လို႔မရႏုိင္ေအာင္ပါပဲ” လို႔မွတ္ခ်က္ျပဳခဲ့တယ္။

ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္အထင္ၾကီးလြန္းတဲ့ Hemingway ကေတာ့ရန္ကုန္ေရာက္ေနတဲ့ကာလပတ္လံုး စာအုပ္ဆိုင္ေတြမွာသူ႔စာအုပ္သစ္ေတြရွိမရွိလိုက္ၾကည့္ရင္း (စာအုပ္ဆိုင္ေတြကမတင္ပါဘူး) Scribner’s ကသူ႔႔အယ္ဒီတာဆီကိုစာအုပ္ေတြေရာင္းေကာင္းမေကာင္းေမးရင္း (Hemingway အဆိုအရ ေရာင္းမေကာင္းပါဘူး) အခ်ိန္ကုန္ပါတယ္။

သူတို႔ဇနီးေမာင္ႏွံဟာျမန္မာႏုိင္ငံကိုေရာက္ေနတုန္းမွာအိမ္ေထာင္ေရးအဆင္မေျပတာေၾကာင့္ တႏိုင္ငံလံုးႏွံ႔ႏွံ႔စပ္စပ္ေလ့လာဖို႔အခ်ိန္မရခဲ့ဘူး။  ခရီးစဥ္တေလွ်ာက္လံုးတေယာက္နဲ႔တေယာက္ရန္ေစာင္ေနၾကျပီး လူေရွ႕သူေရွ႕မေရွာင္စကားမ်ားတတ္ၾကပါေသးတယ္။ အရမ္းအမွီအခိုကင္းတဲ့ Gellhorn ကို Hemingway ကသေဘာမက်သလို အတၱၾကီးလြန္း ေဒါသၾကီးလြန္းတဲ့ Hemingway ရဲ႕အက်င့္ကိုလည္း Gellhorn ကမႏွစ္ျမိဳ႕ဘူး။

Hemingway ကပါးစပ္ၾကမ္းတယ္။ “Martha ဟာလူသားမ်ိဳးႏြယ္ (humanity) ကိုခ်စ္သေလာက္ လူ (people) ေတြကိုမုန္းတဲ့သူဗ်” လို႔ေျပာျပီး Gellhorn ရဲ႕လူေတြနဲ႔ပတ္သက္တဲ့စံ၀ါဒကိုသေရာ္ဖူးတယ္။ “က်မအေနနဲ႔ သတိခ်င္တာတခုခုရွိရင္ကိုယ့္ဘာသာရွာရတာမ်ားပါတယ္။ Ernest ကသူ႔အေတြးအေခၚေတြကို ျပည့္တန္ဆာအိမ္ေတြကေနရတာမ်ားတယ္ေလ” လို႔ေျပာဖူးပါတယ္။  

Chungking မွာ Gellhorn ဟာအေရျပားေရာဂါတခုကူးစက္ခံရျပီး သူမရဲ႕လက္ေခ်ာင္းေတြက အနာေတြေပါက္ရင္း ျပည္တရႊဲရႊဲျဖစ္လာခဲ့တယ္။ ဒီအနာေတြေပ်ာက္ဖို႔အနံ႔ဆိုးတဲ့ေဆးတမ်ိဳးလိမ္းရျပီး  သူမလက္ကိုလူမျမင္ေအာင္လက္အိတ္အျမဲ၀တ္ထားရပါတယ္။

Hemingway အေမရိကကိုမျပန္ခင္၊ Gellhorn စင္ကာပူကိုခရီးမဆက္ခင္ တညမွာဟိုတယ္ခန္းထဲမွာ ခရီးပန္းတာရယ္ ေနပူတာရယ္အေၾကာင္းျပဳျပီး လင္မယားႏွစ္ေယာက္ရန္ျဖစ္ၾကပါတယ္။ Gellhorn ဟာ ႏွစ္ဦးသားလမ္းမခြဲခင္ ေျပရာေျပေၾကာင္းၾကိဳးစားတဲ့အေနနဲ႔ ခင္ပြန္းသည္ရဲ႕ပုခံုးကိုကိုင္လိုက္တဲ့အခါမွာ Hemingway က “မင္းလက္ညစ္ပတ္ၾကီးနဲ႔ငါ့ကိုမထိနဲ႔” လို႔ထေအာ္ခဲ့ပါတယ္။

အဲ့ဒီေနာက္ Hemingway နဲ႔ Gellhorn တို႔ဟာတေယာက္ကိုတေယာက္ခဏမွ်တအံ့တၾသေငးၾကည့္ေနၾကျပီး စက်င္ေက်ာက္ျပားေပၚႏွစ္ေယာက္သားလူးလွိမ့္ရင္းေအာ္ၾကီးဟစ္က်ယ္ရယ္ေမာခဲ့ၾကပါတယ္လို႔ Paul Moreira ေရးသားတဲ့ Hemingway ရဲ႕အတၳဳပၸတၱိထဲမွာဖတ္ရပါတယ္။

ဒါေပမယ့္လည္းဒီခရီးစဥ္အျပီးႏွစ္အနည္းငယ္အၾကာမွာ သူတို႔ႏွစ္ေယာက္ကြာရွင္းခဲ့ၾကတယ္။ ဒီခရီးစဥ္ဟာသူတို႔အိမ္ေထာင္ေရးမွာပထမဆံုးေပၚလာခဲ့တဲ့အက္ေၾကာင္းတခုလို႔လည္းေျပာႏုိင္ပါတယ္။ သူ႔အာရွခရီးစဥ္ဟာဘ၀မွာ “ေျဖမရတဲ့အရက္နာက်မႈ” လို႔ Hemingway ကဆိုပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ဒီခရီးစဥ္ေနာက္ပိုင္း Hemingway ဟာတရုတ္ျပည္အေပၚအရမ္းစိတ္၀င္စားလာခဲ့ျပီး ႏိုင္ငံေရးသံုးသက္ခ်က္ေဆာင္းပါးေတြအမ်ားၾကီးေရးခဲ့ပါတယ္။ သူ႔ေဆာင္းပါးေတြဟာ အေတြးအျမင္ဆန္းသစ္ျပီး အမ်ားအားျဖင့္မွန္ကန္ခဲ့တယ္။

တရုတ္ျပည္ကိုေထာက္ပံ့ေပးတဲ့ေနရာမွာ Burma Road ထက္ေလယာဥ္ပ်ံေတြနဲ႔ကုန္စည္ေတြ သယ္ပို႔ေပးတာကပိုထိေရာက္ေၾကာင္း သူကသံုးသပ္ပါတယ္။ ၁၉၄၂ခုႏွစ္မွာ ဂ်ပန္လက္ေအာက္ ျမန္မာႏုိင္ငံက်ေရာက္သြားတဲ့အခါမွာ မဟာမိတ္တပ္ေတြအေနနဲ႔ အိႏၵိယႏိုင္ငံ ဟိမ၀ႏၱာကိုျဖတ္သန္းျပီး တရုတ္ျပည္ကိုပ်ံသန္းတဲ့ Hump ေလေၾကာင္းကိုဖြင့္လွစ္ခဲ့ရပါတယ္။ သူသိသူတတ္ Hemingway အတြက္ေတာ့ သူ႔သံုးသပ္ခ်က္မွန္ကန္ခဲ့တာဂုဏ္ယူစရာေပါ့ေလ။