ျမန္မာတို႔ရဲ႕ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ပုဂံဟာဒီလမွာပဲ ကမာၻ႔ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ျဖစ္သြားပါျပီ။ ဒါေပမယ့္ ကမာၻ႔ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ျဖစ္ဖို႔ဘယ္လိုစံႏႈန္းေတြနဲ႔ကိုက္ညီဖို႔လိုပါသလဲ၊ ကမာၻ႔ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ျဖစ္လာတဲ့အတြက္ ဘယ္လိုအက်ိဳးေက်းဇူးေတြရလာမွာလဲ။ မသိေသးဘူးဆိုရင္ေတာ့ဒီေဆာင္းပါးကိုဖတ္ၾကည့္လိုက္ပါ။
စံႏႈန္းမ်ား
ကမာၻ႔အေမြအႏွစ္ေကာ္မတီ (World Heritage Committee) မွာ သဘာ၀အေမြအႏွစ္ (Natural Heritage) နဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ (Cultural Heritage) ဆိုျပီးက႑ ၂မ်ိဳးခြဲထားပါတယ္။ စံႏႈန္းစုစုေပါင္း ၁၀ခ်က္ရွိျပီး ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ျဖစ္ဖို႔ စံႏႈန္း ၆ခ်က္၊ သဘာ၀အေမြအႏွစ္ျဖစ္ဖို႔ စံႏႈန္း ၄ခ်က္နဲ႔ညီရမွာျဖစ္ပါတယ္။
အေဆာက္အဦး၊ လူေနအရပ္ေဒသတခုက ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ျဖစ္ဖို႔ဆိုရင္
(၁) လူသားတို႔၏ထူးကဲသာလြန္ေသာတီထြင္ဖန္တီးမႈျဖစ္ရပါမယ္။
(၂) ဗိသုကာနဲ႔ အေဆာက္အဦတည္ေဆာက္ျခင္းနည္းပညာအရျဖစ္ေစ၊ ျမိဳ႕ရြာတည္ေဆာက္မႈအရျဖစ္ေစ တျခားယဥ္ေက်းမႈေတြနဲ႔တန္ဖိုးခ်င္းအျပန္အလွန္ဖလွယ္ႏုိင္စြမ္းရွိရမယ္။
(၃) အတုမရွိေသာ (သို႔) ရွားပါးေကာင္းမြန္ေသာတည္ဆဲ (သို႔) ေပ်ာက္ကြယ္သြားျပီီးျဖစ္တဲ့ ယဥ္ေက်းတခုခုရဲ႕ျပယုဂ္ျဖစ္ရမယ္။
(၄) လူ႔သမိုင္းမွာထင္ရွားတဲ့အေဆာက္အအံုျဖစ္ရမယ္။
(၅) ယဥ္ေက်းမႈတခု (သို႔) အမ်ားအျပားကိုကိုယ္စားျပဳႏိုင္တဲ့ လူသားတို႔မ်ိဳးရိုးစဥ္ဆက္ေနထိုင္ရာအရပ္ေဒသ ျဖစ္ရမယ္။ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ေျပာင္းလဲမႈေၾကာင့္ထိခိုက္လြယ္တဲ့လူေနထိုင္ရာေဒသျဖစ္ရပါမယ္။
(၆) တည္ဆဲရိုးရာထံုးတမ္းမ်ား၊ သမိုင္း၀င္အျဖစ္အပ်က္မ်ား၊ ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈနဲ႔ အေတြးအအေခၚမ်ား၊ ကမာၻသူကမာၻသားအားလံုးအတြက္အေရးပါတဲ့ အႏုပညာ၊ စာေပတို႔႔နဲ႔တုိက္ရိုက္ (သို႔) တနည္းနည္းနဲ႔ဆက္ႏြယ္ေနတဲ့ေနရာ၊ အေဆာက္အဦးျဖစ္ရမယ္။
အရပ္ေဒသတခုက သဘာ၀အေမြအႏွစ္ျဖစ္ဖို႔ဆိုရင္ေတာ့
(၇) ထူးကဲသာလြန္တဲ့သဘာ၀အလွျဖစ္ရမယ္။
(၈) ကမာၻေျမရဲ႕သမိုင္းကိုေဖာ္ညႊန္းႏိုင္တဲ့၊ ထင္ရွားတဲ့ပထ၀ီျဖစ္စဥ္ေတြျဖစ္ေပၚေနတဲ့ေဒသျဖစ္ရပါမယ္။
(၉) စဥ္ဆက္မျပတ္တိုးတက္ေျပာင္းလဲေနတဲ့ေဂဟစနစ္၊ ဇီ၀စနစ္တို႔မီွတင္းေနထုိင္ရာ ေရထုေျမထုျဖစ္ရပါမယ္။
(၁၀) သိပၸံပညာရႈေထာင့္အရအေရးပါတဲ့ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရန္လိုအပ္တဲ့ သက္ရွိမ်ိဳးစိတ္ေတြေနထိုင္ရာေဒသ၊ ဇီ၀မ်ိဳးကြဲေပါင္းစံုေနထိုင္ရာေဒသ ျဖစ္ရပါမယ္။
Ref: https://www.nationalgeographic.com/travel/world-heritage/criteria/
အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ား
(၁) ကမာၻ႔အေမြအႏွစ္အျဖစ္သတ္မွတ္ခံရတဲ့ အေဆာက္အဦး (သို႔) ေဒသကိုထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ဖို႔ တကမာၻလံုးကအေလးထားလာျခင္း။
(၂) အေမြအႏွစ္တည္ရွိရာႏိုင္ငံကိုကမာၻတ၀ွမ္းကခရီးသြားေတြလာေရာက္လည္ပတ္ၾက၍ ခရီးသြားလုပ္ငန္းတိုးတက္လာျခင္း။
(၃) အေမြအႏွစ္ကိုထိန္းသိမ္းဖို႔၊ ျပဳျပင္ဖို႔လိုအပ္တဲ့ဘ႑ာေရး၊ နည္းပညာ၊ လူ႔စြမ္းရည္ေထာက္ပံ့မႈရျခင္း။ ဥပမာေျပာရရင္ ၂၀၀၁ခုႏွစ္က အာဖဂန္နစၥတန္၊ ဘာမီယံေတာင္ၾကားမွာထြင္းထုထားတဲ့ ၆ရာစုေလာက္က ေပ ၁၅၀ဥာဏ္ေတာ္ရွိတဲ့ဗုဒၶရုပ္ပြားေတာ္ ၂ဆူကို တာလီဘန္ေတြကဖ်က္ဆီးခဲ့ပါတယ္။ Unesco ကကမာၻ႔ယဥ္ေက်းမႈအအေမြအႏွစ္စာရင္း၀င္ေနတဲ့ဒီဘုရားေတြကို ျပန္လည္ျပဳျပင္ဖို႔အတြက္ ေဒၚလာ ၄သန္းေက်ာ္အကူအညီေပးခဲ့ပါတယ္။
(၄) ကမာၻ႔အေမြအႏွစ္ေတြဟာကမာၻသူကမာၻသားအားလံုးအတြက္အေရးပါတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ စစ္ပြဲေတြ၊ အၾကမ္းဖက္မႈေတြကေနကာကြယ္မႈရရွိတယ္။ လိုအပ္လာရင္ကုလသမဂၢက၀င္ေရာက္ကာကြယ္ခြင့္ (Responsibility to Protect – R2P) ရွိပါတယ္။
References:
http://content.time.com/time/world/article/0,8599,1636166,00.html
https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/03932729.2016.1155028?src=recsys
ပုဂံနဲ႔အတူ
ဇြန္လ ၃၀ရက္ေန႔ကေန ဇူလိုင္ ၁၀ရက္ေန႔အထိ အဇာဘိုင္ဂ်န္ႏုိင္ငံ၊ ဘာကူျမိဳ႕မွာက်င္းပခဲ့တဲ့ ၄၃ၾကိမ္ေျမာက္ ကမာၻ႔အေမြအႏွစ္ေကာ္မတီအစည္းအေ၀းမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံက ပုဂံအပါအ၀င္ကမာၻတ၀ွမ္းက အေဆာက္အဦးနဲ႔အရပ္ေဒသ ၂၉ခုကမာၻ႔အေမြအႏွစ္စာရင္း၀င္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီအထဲမွာေဘဘီလံု၊ ရာဂ်ာစတန္စတဲ့ ျမန္မာလူမ်ိဳးေတြနဲ႔မစိမ္းတဲ့အရပ္ေဒသေတြလည္းပါ၀င္ပါတယ္။
