အစိုးရက ေအာက္တုိဘာလ ၁ရက္ေန႔ကေနစျပီး မီဒီယာေတြနဲ႔ ျပည္သူ႔ဆက္ဆံေရး၀န္ေဆာင္မႈေတြအားလံုးကို Unicode အသံုးျပဳရမယ္လို႔ေၾကညာခ်က္ထုတ္လိုက္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ network operator ေတြ၊ မီဒီယာေတြဟာသူတို႔၀န္ေဆာင္မႈနဲ႔ သတင္းေတြကို Unicode မသံုးမျဖစ္သံုးရပါေတာ့မယ္။
ျမန္မာႏိုင္ငံမွာအင္တာနက္အသံုးျပဳမႈတြင္က်ယ္လာျပီး blog ေတြမွာျမန္မာလိုေရးသားတာေခတ္စားလာတဲ့အခ်ိန္ကစျပီး Zawgyi font သံုးစြဲမႈတြင္က်ယ္လာခဲ့တာ ဆယ္စုႏွစ္တစ္ခုေက်ာ္လာပါျပီ။ ကြန္ပ်ဴတာနဲ႔ဖုန္းေတြမွာ Unicode စနစ္ပါျပီးျဖစ္ေပမယ့္ အသစ္တစ္ခု၀ယ္တိုင္း Zawgyi font သံုးလို႔ရရဲ႕လားလို႔ေမးတာ အေလ့အထလိုကိုျဖစ္ေနျပီ။ ျမန္မာျပည္သူေတြၾကားထဲအျမစ္တြယ္တြင္က်ယ္ေနတဲ့ Zawgyi font ကို ႏိုင္ငံတကာသံုးစံစနစ္ Unicode နဲ႔အစားထိုးတဲ့အခါ ဘယ္လိုအခက္အခဲေတြေတြ႔ရမလဲ၊ ဒီအေျပာင္းအလဲကိုဘယ္လိုရင္ဆိုင္ျဖတ္သန္းမလဲ၊ ဒီေဆာင္းပါးမွာေဖာ္ျပထားပါတယ္။
Unicode ဘာလဲ
တကယ္ေတာ့ Unicode ဆိုတာ font မဟုတ္ဘဲ ဘာသာစကားေတြနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ႏိုင္ငံတိုင္း လိုက္နာဖို႔ ျပဳလုပ္ထားတဲ့ စံစနစ္တစ္ခုပါ။ တစ္ကမာၻလံုးကဘာသာစကားေတြကို ကြန္ပ်ဴတာနဲ႔ရိုက္ႏွိပ္ေဖာ္ျပရာမွာ encode/decode လုပ္ေပးတဲ့စနစ္တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ဒီ Unicode စနစ္အတိုင္းဖန္တီးထားတဲ့ font ေတြကိုကြန္ပ်ဴတာေတြကဖတ္ျပီး ျပန္လည္ေဖာ္ျပႏိုင္တယ္။ ကိုယ္ကြန္ပ်ဴတာနဲ႔ေရးထားတဲ့စာကို တျခားသူရဲ႕ကြန္ပ်ဴတာထဲဖြင့္ဖတ္တဲ့အခါ ကိုယ္ေရးထားတဲ့အတိုင္းျမင္ရဖို႔ဆိုတာက ကိုယ္သံုးတဲ့ encoding စနစ္ကို သူ႔ကြန္ပ်ဴတာက decode လုပ္ႏုိင္မွျဖစ္မွာပါ။ Encode/decode စနစ္ ၂ခုမတူညီရင္ ကိုယ္ေရးတဲ့စာေတြသူ႔ကြန္ပ်ဴတာမွာလံုး၀မေပၚတာမ်ိဳး၊ အျပည့္အစံုမေပၚတာမ်ိဳးျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္တစ္ကမာၻလံုးကကြန္ပ်ဴတာေတြမွာ ဘာသာစကားအမ်ိဳးမ်ိဳးေရးသား၊ ဖတ္ရႈ၊ ဘာသာျပန္ဆိုရာမွာ အခက္အခဲမရွိေစဖို႔ ဘံုစံစနစ္တစ္ခုရွိဖို႔လိုလာပါျပီ။ ဒါေၾကာင့္ Unicode ကိုတီထြင္ခဲ့ၾကျခင္းပါ။
ကမာၻတ၀ွမ္းအသံုးျပဳေနၾကတဲ့ဘာသာစကား ၇၀၀၀ေက်ာ္ရွိျပီး အဲ့ဒီထဲက ဘာသာစကား ၄၀၀၀ေလာက္မွာ စာေရးနည္းစနစ္ရွိပါတယ္။ Unicode အစ Xerox Character Code Standard ကလို႔ဆိုရပါလိမ့္မယ္။ ဒီ XCCS စနစ္ဟာ ၁၉၈၀ေလာက္ကစတင္ျပီး Xerox က Joe Becker နဲ႔ Apple က Lee Collins နဲ႔ Mark Davis တို႔ဟာ တစ္ကမာၻလံုးသံုးစြဲႏုိင္မယ့္ coding စနစ္တစ္ခုတီထြင္ဖို႔စိတ္ကူးရခဲ့ၾကပါတယ္။ ၁၉၈၈ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္မွာ Becker ဟာ Unicode လို႔ေခၚတဲ့စနစ္အေၾကာင္းေၾကညာခ်က္အၾကမ္းေရးခဲ့ပါတယ္။ Unique, unified and universal encoding system ဆိုတဲ့အဓိပၸါယ္ကိုအေၾကာင္းျပဳျပီး Unicode လို႔အမည္ေပးရျခင္းလို႔ Becker ကေျပာပါတယ္။
၁၉၉၁ ဇန္န၀ါရီမွာ Unicode Consortium ကိုကယ္လီဖုိးနီးယားမွာထူေထာင္ခဲ့ျပီး ေအာက္တိုဘာမွာ Unicode 1.0 ကိုထုတ္လုပ္ခဲ့တယ္။ အဂၤလိပ္၊ လက္တင္၊ ထုိင္း၊ ဟီဘရူး၊ အာေရဗီဘာသာစကားေတြအျပင္ ဂ်ပန္စာမွာသံုးတဲ့ hiragana၊ katakana၊ စာရိုက္ရာမွာအသံုးျပဳတဲ့သေကၤတေတြအပါအ၀င္ character ေပါင္း ၇၀၀၀ေက်ာ္ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒီႏွစ္ေမလမွာေတာ့ Unicode 12.1 ထြက္ရွိလာျပီး character ၁၃၀၀၀၀ ေက်ာ္နဲ႔ ဘာသာစကား ၁၅၀ေက်ာ္ပါလာပါျပီ။
ျမန္မာစာနဲ႔ Unicode
၁၉၉၉ စက္တင္ဘာမွာထြက္ရွိတဲ့ Unicode 3.0 ကစျပီး ျမန္မာဘာသာစကားပါ၀င္လာခဲ့တယ္။ ၂၀၀၉ခုႏွစ္ကထြက္တဲ့ Version 5.2 မွာပိုမိုက်ယ္ျပန္႔လာျပီး အခုအခ်ိန္မွာေတာ့ ဗမာစာအျပင္ ပါဠိ၊ သကၠတ၊ ရွမ္း၊ မြန္စသျဖင့္တုိင္းရင္းသားဘာသာစကားေတြကိုပါအေထာက္အပံ့ေပးလာပါျပီ။
Unicode နဲ႔ရိုက္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ Myanmar3 ကိုအဆင့္ျမွင့္ထားတဲ့ ျပည္ေထာင္စု (Pyidaungsu) font ကအဆင္ေျပဆံုးျဖစ္ပါတယ္။ သူ႔မွာ တိုင္းရင္းသား ဘာသာစကား ၁၆ မ်ိဴးပါဝင္ပါတယ္။ Pyidaungsu font က ၂မ်ိဳးေလာက္ရွိပါတယ္။ Windows OS အနိမ့္ေတြ၊ (ဥပမာ- Window 7, XP) နဲ႔ Windows office အနိမ့္ (MS Word 2007, 2010) စတာေတြအတြက္ Pyidaungsu font 1.8 ကိုအသုံးျပဳရပါတယ္။ Pyidaungsu 2.5 နဲ႔စတာေတြကို MS Office 2016 ႏွင့္အထက္ version ေတြမွာ ေကာင္းေကာင္းအသုံးျပဳႏိုင္ပါတယ္။ MacOS မွာေတာ့အရင္က Zawgyi font သြင္းထားဖူးတယ္ဆိုရင္ အဲ့ဒါကို disable လုပ္ျပီးနဂိုပါျပီးသား Unicode ကိုအသံုးျပဳႏုိင္ပါတယ္။
ဖုန္းေတြမွာဆိုရင္ေတာ့ Unicode ဟာ built-in ပါ၀င္လာျပီးသားပါ။ ဒါေပမယ့္ဖုန္းကုမၸဏီေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား Zawgyi font ကိုေထာက္ပံ့ေပးလာၾကတယ္။ ဖတ္တဲ့ေနရာမွာေတာ့ ၂မ်ိဳးလံုးေထာက္ပံ့ေပးလို႔ ျပႆနာမရွိေပမယ့္ စာရိုက္တဲ့ေနရာမွာေတာ့ နဂိုပါတဲ့ကီးဘုတ္ေတြက Unicode ကိုပဲေထာက္ပံ့ေပးတာပါ။ Bagan Keyboard ကေတာ့ iOS နဲ႔ Android ၂ခုလံုးမွာသံုးလို႔ရျပီး Zawgyi အေထာက္အပံ့ပါတယ္။ Android မွာေတာ့ Frozen Keyboard ကိုလည္း Zawgyi အတြက္သံုးေလ့ရွိပါတယ္။
Unicode ရဲ႕အက်ိဳးေက်းဇူး
ႏိုင္ငံတကာစံႏႈန္းျဖစ္တဲ့အတြက္ Unicode ရဲ႕အဓိကအားသာခ်က္ဟာႏုိင္ငံတကာကဒီဂ်စ္တယ္၀န္ေဆာင္မႈ ေတြကိုအသံုးျပဳလို႔ရျခင္းပါ။ အက်ိဳးေက်းဇူးေတြအမ်ားၾကီးထဲကတခ်ိဳ႕ကိုေျပာျပရရင္ေတာ့ –
၁။ Gboard Keyboard သုံးလို႔ရသြားပါလိမ့္မယ္။ Gboard Keyboard မွာ ျမန္မာလို ပါးစပ္ကေျပာ႐ုံနဲ႔ အလိုအေလ်ာက္ စာရိုက္လို႔ရပါလိမ့္မယ္။
၂။ Google Lens သုံးလို႔ ရသြားပါလိမ့္မယ္။ Google Lens မွာ စာေတြကို ကင္မရာနဲ႔ဓာတ္ပုံ ရိုက္ၿပီး ျမန္မာစာကေန ႀကိဳက္တဲ့ဘာသာစကားကို ေျပာင္းလဲတာ၊ အဂၤလိပ္စာကို ဓာတ္ပုံရိုက္ၿပီး ျမန္မာစာေျပာင္းတာတို႔လုပ္လို႔ရပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ျမန္မာလိုေရးထားတဲ့ စာရြက္ထဲက စာသားေတြကို ဓာတ္ပုံ ရိုက္ၿပီး စာသားအျဖစ္ ေျပာင္းလဲသိမ္းဆည္းတာကိုပါ သံုးလို႔ရပါတယ္။
၃။ ကိုယ္သြားခ်င္တဲ့ေနရာကို ျမန္မာလို ရိုက္ထည့္ရွာႏိုင္မယ္၊ ကိုယ့္တည္ေနရာကိုလည္း ျမန္မာလို လမ္းျပေပးႏိုင္မယ့္ Google Maps သုံးလို႔ ရသြားပါလိမ့္မယ္။
၄။ ျမန္မာလို ပါးစပ္က ေျပာၿပီး ကမာၻေပၚရွိ တျခားဘာသာစကားေတြကို ဘာသာျပန္ေပးႏိုင္မယ့္ Google Translate သုံးလို႔ ရသြားပါလိမ့္မယ္။
၅။ ဝီကီပီးဒီးယားထဲကအခ်က္အလက္ေတြကို ျမန္မာလိုဖတ္ႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။
၆။ YouTube မွာ တင္ထားတဲ့ ဗီဒီယိုေတြကိုျမန္မာစာတန္းထိုးနဲ႔ ၾကည့္ႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။
၇။ Facebook မွာ ကိုယ္နဲ႔ ဘာသာစကား မတူသူေတြနဲ႔ ဆက္သြယ္တဲ့အခါမွာ ကိုယ့္ဘက္က ျမန္မာလို ေျပာရင္ တဘက္လူနားလည္မယ့္ ဘာသာစကားကို အလိုလိုဘာသာျပန္ေပးပါလိမ့္မယ္။
၈။ ကိုယ့္လက္ေရးနဲ႔ ေရးထားတဲ့ စာေတြကို ကြန္ပ်ဴတာစာစီတာမ်ိဳးအတြက္ Google OCR စနစ္ကို သုံးလို့ ရသြားပါလိမ့္မယ္။ ကြန္ပ်ဴတာ သို႔မဟုတ္ ဖုန္းနဲ႔စာျပန္စီစရာမလိုေတာ့ပါဘူး။
အေျပာင္းအလဲမွာေတြ႔႔ရေလ့ရွိတဲ့အခက္အခဲမ်ား
Unicode သံုးရင္အထက္ပါအက်ိဳးေက်းဇူးေတြအမ်ားၾကီးရႏိုင္ေပမယ့္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ Zawgyi font နဲ႔အသားက်ေနတဲ့ျပည္သူအမ်ားစုအတြက္ကေတာ့အခက္အခဲေတြေတြ႔ေနရဆဲပါ။ အဓိကျပႆနာကေတာ့ စာရိုက္နည္းေျပာင္းသြားတဲ့အတြက္အသားမက်တာျဖစ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ကြန္ပ်ဴတာမွာ Unicode font ျဖစ္တဲ့ ျပည္ေထာင္စုေဖာင့္ကိုရိုက္မယ္ဆိုရင္ ႏွစ္လုံးဆင့္၊ ကင္းစီးနဲ႔ ပါဒ္ဆင့္ေတြ႐ိုက္တဲ့အခါ Function key (Shift + F) နဲ႔တြဲျပီးရိုက္ရတာမ်ိဳးပါ။ Zawgyi-One မွာဆိုရင္ ~ နဲ႔ Shift + ~ သံုးရတာဆိုေတာ့ စာရိုက္နည္းအသစ္ကိုအခ်ိန္တစ္ခုေပးျပီး ျပန္ေလ့က်င့္ဖို႔လိုပါတယ္။
ေနာက္တခ်က္က ရရစ္ပါတဲ့စာလံုးတစ္လံုးရုိက္တဲ့အခါ Zawgyi မွာ ျ – ကိုအရင္ရိုက္ျပီးမွ သက္ဆိုင္ရာဗ်ည္းကိုရိုက္ေလ့ရွိပါတယ္ (ဥပမာ – ျ – + မ = ျမ)။ ျပည္ေထာင္စုေဖာင့္မွာေတာ့ ဗ်ည္းကိုရိုက္ျပီးမွ ျ – ကိုရိုက္ရတာပါ (ဥပမာ – မ + ျ -)။ လက္ေရးေရးသားနည္းနဲ႔တူေအာင္ဖန္တီးထားတာျဖစ္တဲ့အတြက္ အစဦးပိုင္းမွာပါးစပ္ကေနစာလံုးေပါင္းျပီးရိုက္ရင္ေတာ့အသားက်သြားပါလိမ့္မယ္။
ဖုန္းနဲ႔ Unicode သံုးရတာကေတာ့နည္းနည္းပိုအလုပ္ရႈပ္တယ္။ ဖုန္းအမ်ိဳးအစားေတြစံုတဲ့အတြက္ ကြန္ပ်ဴတာမွာလို တစ္နည္းတည္းေျပာလို႔မရႏုိင္လို႔ပါ။ iOS ေတြမွာေတာ့ Version 13 ကိုတင္လိုက္တာနဲ႔ Unicode ဖတ္လို႔ရိုက္လို႔ရပါတယ္။ Android ေတြမွာေတာ့ Bagan Keyboard နဲ႔ Google ကထုတ္တဲ့ Gboard တုိ႔မွာ Unicode နဲ႔စာရိုက္ႏုိင္ပါတယ္။ ဒီ keyboard ေတြမွာ Function Key သတ္သတ္ရွိပါတယ္။
Android ဖုန္းေတြမွာ Unicode သံုးမယ္ဆိုရင္ Settings ထဲက Languages & Input ထဲ၀င္ျပီး Languages မွာ ဗမာ ကိုေရြးပါ။ အဲ့ဒီအခါမွာဖုန္းရဲ႕စနစ္တစ္ခုလံုးလိုလို ျမန္မာဘာသာနဲ႔ျဖစ္သြားပါလိမ့္မယ္။ ဖုန္းအမ်ိဳးအစားေပၚလိုက္ျပီး ျမန္မာနဲ႔အဂၤလိပ္တြဲျပီးျမင္ရတဲ့ဖုန္းရွိသလို ျမန္မာစာသီးသန္႔သာျမင္ရတဲ့ဖုန္းေတြလည္းရွိပါတယ္။ ဖုန္းကိုအဂၤလိပ္လိုပဲသံုးခ်င္တဲ့သူေတြအတြက္ အၾကီးမားဆံုးအဆင္မေျပမႈလို႔ေျပာရမွာပါ။
အေျပာင္းအလဲမွာအေထာက္အကူျဖစ္ေစမယ့္နည္းလမ္းမ်ား
ဖုန္းအားလံုးလိုလိုမွာ Unicode ပါျပီးျဖစ္လို႔ Settings ထဲက Languages & Input မွာ ဗမာ လို႔ေရြးခ်ယ္လိုက္တာနဲ႔ Unicode ကိုဖတ္ႏိုင္တဲ့အတြက္ network operator ေတြရဲ႕စာကိုဖတ္ရႈရာမွာေတာ့ အခက္အခဲမရွိပါဘူး။ အဓိကျပႆနာကေတာ့ keyboard အေျပာင္းအလဲမွာစာရိုက္တဲ့စနစ္အသစ္နဲ႔ က်င့္သားမရေသးတာပါပဲ။ ဒီအတြက္ Zawgyi လိုရိုက္ျပီး Unicode အျဖစ္ေျပာင္းလဲေပးတဲ့ Rabbit Converter (https://www.rabbit-converter.org/Rabbit/) ကိုအသံုးျပဳႏုိင္တယ္။ သိလိုတဲ့အေၾကာင္းအရာေတြကို Facebook group “Myanmar Unicode Area” မွာေမးျမန္းႏိုင္ပါတယ္။ https://www.mmunicode.org မွာလည္း operating system အမ်ိဳးမ်ိဳး Unicode ေျပာင္းလဲရာမွာလိုအပ္တဲ့ tool ေတြကို download ရႏိုင္သလို လမ္းညႊန္ခ်က္ေဆာင္းပါးေတြလည္းရွိပါတယ္။
Unicode
အစိုးရက အောက်တိုဘာလ ၁ရက်နေ့ကနေစပြီး မီဒီယာတွေနဲ့ ပြည်သူ့ဆက်ဆံရေးဝန်ဆောင်မှုတွေအားလုံးကို Unicode အသုံးပြုရမယ်လို့ကြေညာချက်ထုတ်လိုက်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် network operator တွေ၊ မီဒီယာတွေဟာသူတို့ဝန်ဆောင်မှုနဲ့ သတင်းတွေကို Unicode မသုံးမဖြစ်သုံးရပါတော့မယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာအင်တာနက်အသုံးပြုမှုတွင်ကျယ်လာပြီး blog တွေမှာမြန်မာလိုရေးသားတာခေတ်စားလာတဲ့အချိန်ကစပြီး Zawgyi font သုံးစွဲမှုတွင်ကျယ်လာခဲ့တာ ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုကျော်လာပါပြီ။ ကွန်ပျူတာနဲ့ဖုန်းတွေမှာ Unicode စနစ်ပါပြီးဖြစ်ပေမယ့် အသစ်တစ်ခုဝယ်တိုင်း Zawgyi font သုံးလို့ရရဲ့လားလို့မေးတာ အလေ့အထလိုကိုဖြစ်နေပြီ။ မြန်မာပြည်သူတွေကြားထဲအမြစ်တွယ်တွင်ကျယ်နေတဲ့ Zawgyi font ကို နိုင်ငံတကာသုံးစံစနစ် Unicode နဲ့အစားထိုးတဲ့အခါ ဘယ်လိုအခက်အခဲတွေတွေ့ရမလဲ၊ ဒီအပြောင်းအလဲကိုဘယ်လိုရင်ဆိုင်ဖြတ်သန်းမလဲ၊ ဒီဆောင်းပါးမှာဖော်ပြထားပါတယ်။
Unicode ဘာလဲ
တကယ်တော့ Unicode ဆိုတာ font မဟုတ်ဘဲ ဘာသာစကားတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး နိုင်ငံတိုင်း လိုက်နာဖို့ ပြုလုပ်ထားတဲ့ စံစနစ်တစ်ခုပါ။ တစ်ကမ္ဘာလုံးကဘာသာစကားတွေကို ကွန်ပျူတာနဲ့ရိုက်နှိပ်ဖော်ပြရာမှာ encode/decode လုပ်ပေးတဲ့စနစ်တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ ဒီ Unicode စနစ်အတိုင်းဖန်တီးထားတဲ့ font တွေကိုကွန်ပျူတာတွေကဖတ်ပြီး ပြန်လည်ဖော်ပြနိုင်တယ်။ ကိုယ်ကွန်ပျူတာနဲ့ရေးထားတဲ့စာကို တခြားသူရဲ့ကွန်ပျူတာထဲဖွင့်ဖတ်တဲ့အခါ ကိုယ်ရေးထားတဲ့အတိုင်းမြင်ရဖို့ဆိုတာက ကိုယ်သုံးတဲ့ encoding စနစ်ကို သူ့ကွန်ပျူတာက decode လုပ်နိုင်မှဖြစ်မှာပါ။ Encode/decode စနစ် ၂ခုမတူညီရင် ကိုယ်ရေးတဲ့စာတွေသူ့ကွန်ပျူတာမှာလုံးဝမပေါ်တာမျိုး၊ အပြည့်အစုံမပေါ်တာမျိုးဖြစ်တတ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်တစ်ကမ္ဘာလုံးကကွန်ပျူတာတွေမှာ ဘာသာစကားအမျိုးမျိုးရေးသား၊ ဖတ်ရှု၊ ဘာသာပြန်ဆိုရာမှာ အခက်အခဲမရှိစေဖို့ ဘုံစံစနစ်တစ်ခုရှိဖို့လိုလာပါပြီ။ ဒါကြောင့် Unicode ကိုတီထွင်ခဲ့ကြခြင်းပါ။
ကမ္ဘာတဝှမ်းအသုံးပြုနေကြတဲ့ဘာသာစကား ၇၀၀၀ကျော်ရှိပြီး အဲ့ဒီထဲက ဘာသာစကား ၄၀၀၀လောက်မှာ စာရေးနည်းစနစ်ရှိပါတယ်။ Unicode အစ Xerox Character Code Standard ကလို့ဆိုရပါလိမ့်မယ်။ ဒီ XCCS စနစ်ဟာ ၁၉၈၀လောက်ကစတင်ပြီး Xerox က Joe Becker နဲ့ Apple က Lee Collins နဲ့ Mark Davis တို့ဟာ တစ်ကမ္ဘာလုံးသုံးစွဲနိုင်မယ့် coding စနစ်တစ်ခုတီထွင်ဖို့စိတ်ကူးရခဲ့ကြပါတယ်။ ၁၉၈၈ခုနှစ် သြဂုတ်မှာ Becker ဟာ Unicode လို့ခေါ်တဲ့စနစ်အကြောင်းကြေညာချက်အကြမ်းရေးခဲ့ပါတယ်။ Unique, unified and universal encoding system ဆိုတဲ့အဓိပ္ပါယ်ကိုအကြောင်းပြုပြီး Unicode လို့အမည်ပေးရခြင်းလို့ Becker ကပြောပါတယ်။
၁၉၉၁ ဇန်နဝါရီမှာ Unicode Consortium ကိုကယ်လီဖိုးနီးယားမှာထူထောင်ခဲ့ပြီး အောက်တိုဘာမှာ Unicode 1.0 ကိုထုတ်လုပ်ခဲ့တယ်။ အင်္ဂလိပ်၊ လက်တင်၊ ထိုင်း၊ ဟီဘရူး၊ အာရေဗီဘာသာစကားတွေအပြင် ဂျပန်စာမှာသုံးတဲ့ hiragana၊ katakana၊ စာရိုက်ရာမှာအသုံးပြုတဲ့သင်္ကေတတွေအပါအဝင် character ပေါင်း ၇၀၀၀ကျော်ပါဝင်ပါတယ်။ ဒီနှစ်မေလမှာတော့ Unicode 12.1 ထွက်ရှိလာပြီး character ၁၃၀၀၀၀ ကျော်နဲ့ ဘာသာစကား ၁၅၀ကျော်ပါလာပါပြီ။
မြန်မာစာနဲ့ Unicode
၁၉၉၉ စက်တင်ဘာမှာထွက်ရှိတဲ့ Unicode 3.0 ကစပြီး မြန်မာဘာသာစကားပါဝင်လာခဲ့တယ်။ ၂၀၀၉ခုနှစ်ကထွက်တဲ့ Version 5.2 မှာပိုမိုကျယ်ပြန့်လာပြီး အခုအချိန်မှာတော့ ဗမာစာအပြင် ပါဠိ၊ သက္ကတ၊ ရှမ်း၊ မွန်စသဖြင့်တိုင်းရင်းသားဘာသာစကားတွေကိုပါအထောက်အပံ့ပေးလာပါပြီ။
Unicode နဲ့ရိုက်မယ်ဆိုရင်တော့ Myanmar3 ကိုအဆင့်မြှင့်ထားတဲ့ ပြည်ထောင်စု (Pyidaungsu) font ကအဆင်ပြေဆုံးဖြစ်ပါတယ်။ သူ့မှာ တိုင်းရင်းသား ဘာသာစကား ၁၆ မျိူးပါဝင်ပါတယ်။ Pyidaungsu font က ၂မျိုးလောက်ရှိပါတယ်။ Windows OS အနိမ့်တွေ၊ (ဥပမာ- Window 7, XP) နဲ့ Windows office အနိမ့် (MS Word 2007, 2010) စတာတွေအတွက် Pyidaungsu font 1.8 ကိုအသုံးပြုရပါတယ်။ Pyidaungsu 2.5 နဲ့စတာတွေကို MS Office 2016 နှင့်အထက် version တွေမှာ ကောင်းကောင်းအသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ MacOS မှာတော့အရင်က Zawgyi font သွင်းထားဖူးတယ်ဆိုရင် အဲ့ဒါကို disable လုပ်ပြီးနဂိုပါပြီးသား Unicode ကိုအသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
ဖုန်းတွေမှာဆိုရင်တော့ Unicode ဟာ built-in ပါဝင်လာပြီးသားပါ။ ဒါပေမယ့်ဖုန်းကုမ္ပဏီတော်တော်များများ Zawgyi font ကိုထောက်ပံ့ပေးလာကြတယ်။ ဖတ်တဲ့နေရာမှာတော့ ၂မျိုးလုံးထောက်ပံ့ပေးလို့ ပြဿနာမရှိပေမယ့် စာရိုက်တဲ့နေရာမှာတော့ နဂိုပါတဲ့ကီးဘုတ်တွေက Unicode ကိုပဲထောက်ပံ့ပေးတာပါ။ Bagan Keyboard ကတော့ iOS နဲ့ Android ၂ခုလုံးမှာသုံးလို့ရပြီး Zawgyi အထောက်အပံ့ပါတယ်။ Android မှာတော့ Frozen Keyboard ကိုလည်း Zawgyi အတွက်သုံးလေ့ရှိပါတယ်။
Unicode ရဲ့အကျိုးကျေးဇူး
နိုင်ငံတကာစံနှုန်းဖြစ်တဲ့အတွက် Unicode ရဲ့အဓိကအားသာချက်ဟာနိုင်ငံတကာကဒီဂျစ်တယ်ဝန်ဆောင်မှု တွေကိုအသုံးပြုလို့ရခြင်းပါ။ အကျိုးကျေးဇူးတွေအများကြီးထဲကတချို့ကိုပြောပြရရင်တော့ –
၁။ Gboard Keyboard သုံးလို့ရသွားပါလိမ့်မယ်။ Gboard Keyboard မှာ မြန်မာလို ပါးစပ်ကပြောရုံနဲ့ အလိုအလျောက် စာရိုက်လို့ရပါလိမ့်မယ်။
၂။ Google Lens သုံးလို့ ရသွားပါလိမ့်မယ်။ Google Lens မှာ စာတွေကို ကင်မရာနဲ့ဓာတ်ပုံ ရိုက်ပြီး မြန်မာစာကနေ ကြိုက်တဲ့ဘာသာစကားကို ပြောင်းလဲတာ၊ အင်္ဂလိပ်စာကို ဓာတ်ပုံရိုက်ပြီး မြန်မာစာပြောင်းတာတို့လုပ်လို့ရပါတယ်။ ဒါ့အပြင် မြန်မာလိုရေးထားတဲ့ စာရွက်ထဲက စာသားတွေကို ဓာတ်ပုံ ရိုက်ပြီး စာသားအဖြစ် ပြောင်းလဲသိမ်းဆည်းတာကိုပါ သုံးလို့ရပါတယ်။
၃။ ကိုယ်သွားချင်တဲ့နေရာကို မြန်မာလို ရိုက်ထည့်ရှာနိုင်မယ်၊ ကိုယ့်တည်နေရာကိုလည်း မြန်မာလို လမ်းပြပေးနိုင်မယ့် Google Maps သုံးလို့ ရသွားပါလိမ့်မယ်။
၄။ မြန်မာလို ပါးစပ်က ပြောပြီး ကမ္ဘာပေါ်ရှိ တခြားဘာသာစကားတွေကို ဘာသာပြန်ပေးနိုင်မယ့် Google Translate သုံးလို့ ရသွားပါလိမ့်မယ်။
၅။ ဝီကီပီးဒီးယားထဲကအချက်အလက်တွေကို မြန်မာလိုဖတ်နိုင်ပါလိမ့်မယ်။
၆။ YouTube မှာ တင်ထားတဲ့ ဗီဒီယိုတွေကိုမြန်မာစာတန်းထိုးနဲ့ ကြည့်နိုင်ပါလိမ့်မယ်။
၇။ Facebook မှာ ကိုယ်နဲ့ ဘာသာစကား မတူသူတွေနဲ့ ဆက်သွယ်တဲ့အခါမှာ ကိုယ့်ဘက်က မြန်မာလို ပြောရင် တဘက်လူနားလည်မယ့် ဘာသာစကားကို အလိုလိုဘာသာပြန်ပေးပါလိမ့်မယ်။
၈။ ကိုယ့်လက်ရေးနဲ့ ရေးထားတဲ့ စာတွေကို ကွန်ပျူတာစာစီတာမျိုးအတွက် Google OCR စနစ်ကို သုံးလို့ ရသွားပါလိမ့်မယ်။ ကွန်ပျူတာ သို့မဟုတ် ဖုန်းနဲ့စာပြန်စီစရာမလိုတော့ပါဘူး။
အပြောင်းအလဲမှာတွေ့ရလေ့ရှိတဲ့အခက်အခဲများ
Unicode သုံးရင်အထက်ပါအကျိုးကျေးဇူးတွေအများကြီးရနိုင်ပေမယ့် နှစ်ပေါင်းများစွာ Zawgyi font နဲ့အသားကျနေတဲ့ပြည်သူအများစုအတွက်ကတော့အခက်အခဲတွေတွေ့နေရဆဲပါ။ အဓိကပြဿနာကတော့ စာရိုက်နည်းပြောင်းသွားတဲ့အတွက်အသားမကျတာဖြစ်ပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ကွန်ပျူတာမှာ Unicode font ဖြစ်တဲ့ ပြည်ထောင်စုဖောင့်ကိုရိုက်မယ်ဆိုရင် နှစ်လုံးဆင့်၊ ကင်းစီးနဲ့ ပါဒ်ဆင့်တွေရိုက်တဲ့အခါ Function key (Shift + F) နဲ့တွဲပြီးရိုက်ရတာမျိုးပါ။ Zawgyi-One မှာဆိုရင် ~ နဲ့ Shift + ~ သုံးရတာဆိုတော့ စာရိုက်နည်းအသစ်ကိုအချိန်တစ်ခုပေးပြီး ပြန်လေ့ကျင့်ဖို့လိုပါတယ်။
နောက်တချက်က ရရစ်ပါတဲ့စာလုံးတစ်လုံးရိုက်တဲ့အခါ Zawgyi မှာ ြ – ကိုအရင်ရိုက်ပြီးမှ သက်ဆိုင်ရာဗျည်းကိုရိုက်လေ့ရှိပါတယ် (ဥပမာ – ြ – + မ = မြ)။ ပြည်ထောင်စုဖောင့်မှာတော့ ဗျည်းကိုရိုက်ပြီးမှ ြ – ကိုရိုက်ရတာပါ (ဥပမာ – မ + ြ -)။ လက်ရေးရေးသားနည်းနဲ့တူအောင်ဖန်တီးထားတာဖြစ်တဲ့အတွက် အစဦးပိုင်းမှာပါးစပ်ကနေစာလုံးပေါင်းပြီးရိုက်ရင်တော့အသားကျသွားပါလိမ့်မယ်။
ဖုန်းနဲ့ Unicode သုံးရတာကတော့နည်းနည်းပိုအလုပ်ရှုပ်တယ်။ ဖုန်းအမျိုးအစားတွေစုံတဲ့အတွက် ကွန်ပျူတာမှာလို တစ်နည်းတည်းပြောလို့မရနိုင်လို့ပါ။ iOS တွေမှာတော့ Version 13 ကိုတင်လိုက်တာနဲ့ Unicode ဖတ်လို့ရိုက်လို့ရပါတယ်။ Android တွေမှာတော့ Bagan Keyboard နဲ့ Google ကထုတ်တဲ့ Gboard တို့မှာ Unicode နဲ့စာရိုက်နိုင်ပါတယ်။ ဒီ keyboard တွေမှာ Function Key သတ်သတ်ရှိပါတယ်။
Android ဖုန်းတွေမှာ Unicode သုံးမယ်ဆိုရင် Settings ထဲက Languages & Input ထဲဝင်ပြီး Languages မှာ ဗမာ ကိုရွေးပါ။ အဲ့ဒီအခါမှာဖုန်းရဲ့စနစ်တစ်ခုလုံးလိုလို မြန်မာဘာသာနဲ့ဖြစ်သွားပါလိမ့်မယ်။ ဖုန်းအမျိုးအစားပေါ်လိုက်ပြီး မြန်မာနဲ့အင်္ဂလိပ်တွဲပြီးမြင်ရတဲ့ဖုန်းရှိသလို မြန်မာစာသီးသန့်သာမြင်ရတဲ့ဖုန်းတွေလည်းရှိပါတယ်။ ဖုန်းကိုအင်္ဂလိပ်လိုပဲသုံးချင်တဲ့သူတွေအတွက် အကြီးမားဆုံးအဆင်မပြေမှုလို့ပြောရမှာပါ။
အပြောင်းအလဲမှာအထောက်အကူဖြစ်စေမယ့်နည်းလမ်းများ
ဖုန်းအားလုံးလိုလိုမှာ Unicode ပါပြီးဖြစ်လို့ Settings ထဲက Languages & Input မှာ ဗမာ လို့ရွေးချယ်လိုက်တာနဲ့ Unicode ကိုဖတ်နိုင်တဲ့အတွက် network operator တွေရဲ့စာကိုဖတ်ရှုရာမှာတော့ အခက်အခဲမရှိပါဘူး။ အဓိကပြဿနာကတော့ keyboard အပြောင်းအလဲမှာစာရိုက်တဲ့စနစ်အသစ်နဲ့ ကျင့်သားမရသေးတာပါပဲ။ ဒီအတွက် Zawgyi လိုရိုက်ပြီး Unicode အဖြစ်ပြောင်းလဲပေးတဲ့ Rabbit Converter (https://www.rabbit-converter.org/Rabbit/) ကိုအသုံးပြုနိုင်တယ်။ သိလိုတဲ့အကြောင်းအရာတွေကို Facebook group “Myanmar Unicode Area” မှာမေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။ https://www.mmunicode.org မှာလည်း operating system အမျိုးမျိုး Unicode ပြောင်းလဲရာမှာလိုအပ်တဲ့ tool တွေကို download ရနိုင်သလို လမ်းညွှန်ချက်ဆောင်းပါးတွေလည်းရှိပါတယ်။
