၁၈၇၉ ကနေ ၁၉၇၂ အထိနေထိုင်သွားခဲ့တဲ့ အိုင်းရစ်ရှ်ပန်းချီဆရာ Sir Gerald Festus Kelly ဟာသူရေးဆွဲခဲ့တဲ့ မြန်မာသဘင်သည်တွေနဲ့ ရှမ်းမင်းသမီးတွေရဲ့ပုံတူပန်းချီကားတွေကြောင့် နာမည်ကျော်ကြားခဲ့ပါတယ်။
ချမ်းသာကြွယ်ဝတဲ့မိဘ ၂ပါးကမွေးဖွားခဲ့တဲ့ Kelly ဟာ Eton နဲ့ Cambridge တက္ကသိုလ်တွေမှာ ပညာသင်ကြားခဲ့တယ်။ အသက် ၂၂နှစ်အရွယ်ရောက်တဲ့အခါမှာ ပန်းချီဆရာအကျော်အမော်များစွာမွေးထုတ်ပေးခဲ့တဲ့ပါရီမြို့မှာ ပန်းချီပညာကိုလေ့လာဆည်းပူးခဲ့ပါတယ်။
ပါရီမှာ Rodin, Monet, Renoir, Degas, Cézanne တို့လိုထင်ရှားတဲ့ပန်းချီဆရာတွေနဲ့တွေ့ဆုံရင်းနှီးခဲ့တယ်။ ဒါပေမယ့် Kelly ကတော်လှန်ရေးဝါဒီတော့မဟုတ်ဘူး။ တော်တော်များများကသူ့ကို သောင်သာတဲ့မိသားစုက ပန်းချီကျောင်းသားတယောက်လို့ပဲမြင်ကြတယ်။
သူ့သူငယ်ချင်းစာရေးဆရာ Somerset Maugham ရဲ့တိုက်တွန်းမှုကြောင့် Kelly ဟာ ၁၉၀၈ခုနှစ်မှာ မြန်မာ (ထိုအချိန်က ဘားမား) နိုင်ငံကိုရောက်လာခဲ့ပါတယ်။ Kelly ကအဲ့ဒီအချိန်မှာအချစ်ရေးအဆင်မပြေလို့ အသည်းကွဲနေတာဗျ။
Maugham ကိုယ်တိုင်လည်းမြန်မာနိုင်ငံတဝှမ်းလည်ပတ်ခဲ့ပြီး သူ့အတွေ့အကြုံတွေကိုအခြေခံကာ The Gentleman in the Parlour ဆိုတဲ့ဝတ္ထုကို ၁၉၃၀ခုနှစ်မှာရေးသားထုတ်ဝေခဲ့ပါတယ်။
Kelly ဟာမြန်မာနိုင်ငံရဲ့ရှုခင်းတွေနဲ့ ပြည်သူတွေကိုချစ်ခင်မြတ်နိုးလာခဲ့တယ်။ ရန်ကုန်မှာနေထိုင်စဉ်က ဦးမေအောင်ရဲ့ဇနီး ဒေါ်မြမေရဲ့အိမ်မှာတည်းခိုခဲ့ပါတယ်။ ဒေါ်မြမေဟာဆိုရှယ်ကျကျနေထိုင်တတ်သူဖြစ်ပြီး အနုပညာချစ်မြတ်နိုးသူတယောက်ပါ။ အဲ့ဒီမှာပဲ သဘင်သည်တွေဖြစ်တဲ့ မဆီကြော်တို့ မစိန်နုတို့နဲ့တွေ့ဆုံပြီး ပုံတူရေးဆွဲဖြစ်ခဲ့ပုံရပါတယ်။
Kelly ကိုနာမည်ကျော်စေခဲ့တာကတော့သူရေးဆွဲခဲ့တဲ့ ရှမ်းမင်းသမီးစဝ်အုန်းညွန့်ပုံတူပန်းချီကားတွေပါပဲ။
၁၉၃၁မှာ စဝ်အုန်းညွန့်ဟာသူ့အစ်ကိုဝမ်းကွဲသီပေါစော်ဘွားစဝ်အုံကြာနဲ့အတူတူ မြန်မာနဲ့အိန္ဒိယဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေပြင်ဆင်ရေးအစည်းအဝေးတက်ဖို့ လန်ဒန်ကိုရောက်လာခဲ့ပါတယ်။
Kelly ရေးခဲ့တဲ့မှတ်တမ်းအရမင်းသမီးဟာရှမ်းပြည်ကိုလွမ်းနေခဲ့ပါသတဲ့။ သူမနဲ့စတင်တွေ့ဆုံချိန်မှာ အင်္ဂလန်ရဲ့ကြမ်းတမ်းလှတဲ့ရာသီဥတုကြောင့် မင်းသမီးဟာတော်တော့်ကိုစိတ်ညစ်ညူးနေတယ်လို့ Kelly ကမှတ်တမ်းရေးထားပါတယ်။
မင်းသမီးရဲ့အလှမှာနှစ်မျောသွားတဲ့ Kelly ဟာလွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၂၀ကမြန်မာနိုင်ငံကိုရောက်ခဲ့ဖူးကြောင်း ပြောဆိုမိတ်ဆက်ရင်းပန်းချီဆွဲတဲ့နေရမှာကိုယ်ဟန်ပြပေးဖို့တောင်းဆိုပါတယ်။ မင်းသမီးရဲ့သဘောတူညီမှုနဲ့ Kelly ဟာဓာတ်ပုံတွေရိုက်ပြီးပုံကြမ်းစဆွဲပါတော့တယ်။ အဲ့ဒီတုန်းကဓာတ်ပုံနဲ့ပုံကြမ်းတွေကိုအခြေခံပြီး နောက်ပိုင်းမှာဆီဆေးပန်းချီကားများစွာရေးဆွဲခဲ့ပါတယ်။
ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ဖြစ်နေတဲ့ကာလမှာတော့ Kelly ဟာတော်ဝင်မိသားစုရဲ့နန်းတွင်းပန်းချီဆရာဖြစ်နေပါပြီ။ ဒါပေမယ့်စဝ်အုန်းညွန့်ရဲ့ပုံတူပန်းချီကားတွေကသူ့ရဲ့အကျော်ကြားဆုံးလက်ရာတွေပါပဲ။ သူမနဲ့တွေ့ဆုံအပြီး နှစ် ၃၀အတွင်းစဝ်အုန်းညွန့်ရဲ့ပုံတူပန်းချီကား ၂၀ရေးဆွဲခဲ့ပါတယ်။ ဒီပန်းချီကားတွေရဲ့မိတ္တူပိုစတာ ၅၀၀၀၀ ကျော်ရောင်းချခဲ့ရပြီး ယနေ့အထိဈေးကွက်ရှိနေဆဲပါ။
လန်ဒန်မှာမင်းသမီးစဝ်အုန်းညွန့်အဖြစ် အစားထိုးကိုယ်ဟန်ပြပေးခဲ့တဲ့အဆိုတော်ဘိလပ်ပြန်မသန်းအိရဲ့ အကူအညီနဲ့ပန်းချီကားတွေဆက်ဆွဲဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။
ဆာဘွဲ့ချီးမြှင့်ခံခဲ့ရတဲ့ပန်းချီဆရာ Kelly ဟာပျော်ပျော်နေတတ်ပြီးမာရည်ကျောရည်နိုင်လှသူပါ။
သူ့ဇနီးသည်ရဲ့ပုံတူပန်းချီ ၄၀ကျော်ရေးဆွဲခဲ့တာဘာလို့လဲလို့တစုံတယောက်ကမေးတော့ “ငါ့မိန်းမထက်ချောတဲ့မိန်းမမရှိဘူးထင်လို့ပေါ့ကွ” လို့ပြန်ဖြေခဲ့ပါတယ်။
Maugham ဟာသူ့ဝတ္ထုထဲကဇာတ်ကောင်တော်တော်များများရဲ့စရိုက်ကို Kelly ကိုအခြေခံရေးသားခဲ့ပါတယ်။ အထူးသဖြင့် Cakes and Ale ထဲက Lionel Hillier၊ Of Human Bondage ထဲက Frederick Lawson နဲ့ His Excellency ထဲက O’Malley တို့ကထင်ရှားတယ်။
ဒီဇာတ်ကောင်တွေကနေတဆင့် ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်နဲ့ကိုယ့်အနုပညာအပေါ်အထင်ကြီးတဲ့ လူငယ်တယောက်ရဲ့စရိုက်လက္ခဏာတွေကိုမြင်နိုင်တယ်။ Frederick Lawson ရဲ့စကားကိုကြည့်ရင် ဒီအခြင်းအရာကိုသတိထားမိပါလိမ့်မယ် – “သဘာဝတရားနဲ့ဘယ်သူကမှကောင်းကောင်းရင်းနှီးတာ မဟုတ်ဘူးကွ။ လူသားတွေအားလုံးကသဘာဝတရားကိုပန်းချီဆရာတွေရဲ့ပုံဖော်မှုကနေပဲမြင်ရတာ။ ငါတို့ပန်းချီဆရာတွေကမြက်ကိုအနီရောင်ခြယ်ပြီး နွားကိုအပြာရောင်ခြယ်ရင် မြက်ဆိုတာနီပြီး နွားဆိုတာပြာတယ်လို့မြင်ကြမှာပဲ။”
Kelly ရဲ့သူငယ်ချင်း Jonathan Savill ကတော့ Kelly ဟာအရမ်းပွင့်လင်းသူ၊ တခုခုနဲ့ပတ်သက်ပြီး ကောင်းတယ်ဆိုးတယ်ဝေဖန်ရမှာဝန်မလေးသူလို့မှတ်ချက်ချပါတယ်။
အဲ့ဒီလိုဘွင်းဘွင်းရှင်းရှင်းပြောတတ်တဲ့ဗီဇကြောင့်ပဲ ၁၉၅၀၀န်းကျင်မှာ ဗြိတိသျှရုပ်မြင်သံကြားအစီအစဉ်တခုမှာ သတင်းတင်ဆက်သူအလုပ်ရခဲ့ပါတယ်။
Kelly ဟာပန်းချီကားတချပ်နဲ့ပတ်သက်ပြီးသူ့အမြင်ကိုခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာပြောဆိုတာမျိုးသိပ်လုပ်လေ့မရှိဘူး။ ပန်းချီကားတချပ်ကိုသဘောကျပြီဆိုရင် “စောက်ရမ်းလှတဲ့ပန်းချီကားကွာ” “ဆွဲတဲ့သူအရမ်းတော်တယ်” စသဖြင့်မှတ်ချက်ပေးပါတယ်။ အဲ့ဒါကြောင့်ပဲသူ့ပရိသတ်တွေဟာ ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာမှုတွေလုပ်မယ့်အစား ပန်းချီရဲ့အလှကိုပဲခံစားတတ်လာတယ်။
Royal Academy ကပန်းချီကားတွေအကြောင်းတီဗီအစီအစဉ်မှာတင်ပြခဲ့ပြီး နောက်တနေ့မနက်မှာ အဲ့ဒီအဆောက်အအုံရှေ့လူတွေတန်းစီပြီးပန်းချီကားတွေကြည့်ဖို့စောင့်နေကြပါတယ်။ သူအဲ့ဒီနားကိုဖြတ်သွားတော့အငှားယာဉ်မောင်းတယောက်ကလူတန်းကြီးကိုပြရင်း “အဲ့ဒါခင်ဗျားလက်ချက်မဟုတ်လား” လို့လှမ်းနောက်တယ်။
ဒါပေမယ့် Kelly ဟာရန်လိုရိုင်းစိုင်းသူလည်းဖြစ်တယ်။ မွေးကတည်းကရွှေဇွန်းကိုက်မွေးလာပြီး လူတိုင်းကအလိုလိုက်အကြိုက်ဆောင်ပေါင်းနေကြတော့ ရိုင်းတာသိပ်တော့လည်းမဆန်းဘူး။ BBC က producer တယောက်က “သူကတခုခုကိုမကျေနပ်ဘူးဆိုကလေးကြီးလိုပဲ။ ဒါပေမယ့်အရည်အချင်းရှိတဲ့ သရုပ်ဆောင်တယောက်ပါ” လို့သုံးသပ်ပါတယ်။
Kelly ရဲ့ပန်းချီကားတွေဟာအမျိုးသမီးတွေရဲ့ခန္ဓာကိုယ်ကိုသရော်သလိုပုံဖော်ထားတယ်၊ မြန်မာလူမျိုးနဲ့တောတောင်ရေမြေသဘာဝပုံတွေဟာ အရှေ့ဖျားနိုင်ငံတွေကိုစံတင်လိုစိတ်တွေတွေ့ရတယ်လို့ အများကဝေဖန်ကြတယ်။
ဒါပေမယ့်လည်းသူ့ပန်းချီကားတွေကအခုထိမြန်မာနိုင်ငံမှာကျော်ကြားနေဆဲပါ။ စဝ်အုန်းညွန့်ပန်းချီကား နံပါတ် ၅ ကို မြန်မာလုပ်ငန်းရှင်ဦးသက်ပိုင်စိုးက ၂၀၁၁ခုနှစ်မှာဝယ်ယူခဲ့တယ်။
ဒါ့အပြင် Kelly ဟာဓာတ်ပုံတချပ်လိုလက်တွေ့နဲ့တိတိကျကျရေးဆွဲတတ်တာမို့ သူ့ပန်းချီတွေကိုကြည့်ရင် ၁၉၂၀၀န်းကျင်ကမြန်မာလူမျိုးတွေရဲ့ဆင်ယင်ထုံးဖွဲ့မှုကိုလေ့လာနိုင်ပါတယ်။
အမေရိကန်စာရေးဆရာ Andrew Ranard က Kelly ရဲ့ပန်းချီကားတွေကတောက်ပတဲ့ ဆေးရောင်တွေကိုကြည့်ရင် မြန်မာ့အငွေ့အသက်ကိုတွေ့နိုင်တယ်လို့ဆိုပါတယ်။
“Kelly ရဲ့ပန်းချီကားတချပ်ကိုသူ့လက်မှတ်မမြင်ခင်အထိမြန်မာပန်းချီဆရာတယောက်ဆွဲတယ်လို့ပဲထင်ကြမှာ။”
Kelly ရဲ့လက်ရာဟာဦးလွန်းကြွယ်တို့လိုမြန်မာပန်းချီအကျော်အမော်တွေကလွှမ်းမိုးမှုရှိပါတယ်။ နောက်ပိုင်းမြန်မာပန်းချီလောကမှာ သဘင်သည်တွေရဲ့ကိုယ်နေဟန်ထားအမျိုးမျိုးကိုရေးဆွဲတဲ့အလေ့ ထွန်းကားခဲ့တယ်။
ဘယ်လိုပဲပြောပြော Sir Gerald Festus Kelly ဆိုတဲ့အိုင်းရစ်ရှ်လူမျိုးပန်းချီဆရာဟာအသက်ရှင်နေတဲ့ ကာလမှာပျော်ပျော်နေထိုင်သွားခဲ့ပြီးလူဖြစ်ရကျိုးနပ်သူလို့ဆိုရမှာပါ။
ရေဒီယိုအင်တာဗျူးတခုမှာသူ့ဘဝနဲ့ပတ်သက်ပြီး အခုလိုပြောခဲ့ပါတယ် “ကျနော်ကကံတော်တော်ကောင်းတဲ့သူပါဗျာ။ ဘဝမှာအရာအားလုံးချောချောမွေ့မွေ့ဖြစ်လာခဲ့တယ်။”
Christian Gilberti ၏ An Irish Painter in Burma: Sir Gerald Kelly ကိုမြန်မာဘာသာပြန်ဆိုဖော်ပြခြင်းဖြစ်ပါသည်။
