မတ်လကတည်းကခရီးသွားတွေလည်ပတ်ခြင်းမရှိတော့တဲ့အင်းလေးဟာတိတ်ဆိတ်ခြောက်ကပ်လို့နေပါတယ်။ ဆိပ်ကမ်းမှာအစီအရီရပ်ထားတဲ့လှေတွေကိုတွေ့နိုင်ပြီး လှေပိုင်ရှင်တွေဟာဝင်ငွေရမယ့်တခြားအလုပ်တွေပြောင်းလုပ်နေရပါပြီ။
“လှေစီးမလားဗျ။ ကျနော့်လှေနဲ့အင်းလေးကန်တဝိုက်လိုက်ပြပေးနိုင်ပါတယ်။” အင်းလေးကန်နဲ့အနီးဆုံးဖြစ်တဲ့ညောင်ရွှေကဆိပ်ကမ်းအနားလမ်းလျှောက်ဖူးသူတိုင်း ဒီဖိတ်ခေါ်သံကိုကြားဖူးမှာပါ။
Covid-19 ကြောင့်ခရီးသွားလာမှုတွေရပ်တန့်သွားတာ မတ်လကုန်လောက်ကတည်းကဖြစ်ပါတယ်။ အရင်ကဆိုဆူညံစည်ကားနေတတ်တဲ့ဆိပ်ကမ်းဟာလည်းတိတ်ဆိတ်သွားတာ အဲ့ဒီကတည်းကပါပဲ။ ဒါဟာစိတ်အပန်းပြေစရာတိတ်ဆိတ်မှုမျိုးတော့မဟုတ်ပါဘူး။
အင်းလေးကန်မှာတရားဝင်မှတ်ပုံတင်ထားတဲ့လှေပေါင်း ၁၂၀၀ ကျော်ရှိပါတယ်။ ဒီအထဲက ၃ပုံ ၂ပုံလောက်ဟာ ခရီးသွားလုပ်ငန်းအပေါ်အဓိကမှီခိုနေရတယ်။ ကျန်တဲ့လှေတွေကတော့ ကုန်စည်နဲ့ခရီးသွားသယ်ယူပို့ဆောင်ရေးလုပ်ငန်းနဲ့ အသက်မွေးကြတယ်။ ဧည့်သည်တွေအရမ်းကျတဲ့အချိန်ဆို ဒီလှေတွေတောင်ခရီးသွားလုပ်ငန်းထဲရောက်လာလေ့ရှိတယ်။
ကပ်ရောဂါကြောင့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းကျဆင်းမှုဟာဟိုတယ်တွေ၊ လေကြောင်းလိုင်းတွေ၊ စားသောက်ဆိုင်တွေသာမကဘဲ အခုလိုအောက်ခြေကပြည်သူတွေကိုပါထိခိုက်ပါတယ်။
ဇူလိုင်လကအာဇာနည်နေ့နဲ့တိုက်ဆိုင်ပြီးရုံးပိတ်ရက်ရှည်ရတဲ့အချိန်လောက်ပဲ အင်းလေးဟာခရီးသွားတွေနဲ့ပြန်စည်ကားလာတယ်။ ဒါဟာ ၄လအတွင်းပထမဆုံးအကြိမ်လည်းဖြစ်ပါတယ်။
လှေလုပ်ငန်းကို ၁၄နှစ်လောက်လုပ်ကိုင်လာတဲ့ကိုနိုင်လင်းမှာ လှေအစင်း ၂၀ ရှိပြီး အောက်တိုဘာကနေ မတ်လအထိဧည့်သည်အလာများတဲ့အချိန်တွေဆို လှေတွေအားလုံးလိုလိုမငှားရတဲ့နေ့မရှိသလောက်ပါပဲတဲ့။ ကိုနိုင်လင်းဟာလူပျိုလူလွတ်ဖြစ်ပြီးမိဘနဲ့မောင်နှမတွေကိုလုပ်ကျွေးနေသူဖြစ်ပါတယ်။ သူ့ဖြတ်သန်းမှုတလျှောက် အတက်အကျတွေအများကြီးရင်ဆိုင်ခဲ့ရဖူးပေမယ့် အခုလောက်ဆိုးရွားတာမျိုးတော့ မကြုံခဲ့ဖူးကြောင်းပြောတယ်။
“၂၀၀၇ ရွှေဝါရောင်တော်လှန်ရေးအပြီးမှာခရီးသွားလုပ်ငန်းကျသွားသေးတယ်။ ဒါပေမယ့်ကုန်စည်စီးဆင်းမှုရှိသေးတော့ လှေတွေအလုပ်မပျက်ခဲ့ဘူး။ လပိုင်းအတွင်းနိုင်ငံခြားခရီးသွားတွေပြန်ရောက်လာကြတယ်။ အဲ့ဒီတုန်းကကျပ်တည်းခဲ့ပေမယ့် အရမ်းဆိုးဆိုးဝါးဝါးမဖြစ်ခဲ့ကြဘူး။ အခု Covid-19 နဲ့ကျမှဘာစီးပွားရေးမှလုပ်မရတော့ပါဘူး။ နောက်လအနည်းငယ်ကြာတဲ့အထိဒီအတိုင်းဆက်သွားနေဦးမယ်လို့ထင်ပါတယ်ဗျာ” လို့သူကပြောပါတယ်။
လှေသမားတွေလည်း လှေပိုင်ရှင်တွေလိုပဲအလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်ကုန်ပါတယ်။ လန်ဒန်ကတက္ကစီမောင်းသူတွေလိုပဲ အင်းလေးကလှေသမားတွေဟာ နယ်မြေကျွမ်းကျင်ပြီး တနေရာကနေတနေရာဘယ်လမ်းကြောင်းကသွားရင် အမြန်ဆုံးရောက်နိုင်လဲဆိုတာသိကြတယ်။ ဒေသခံတိုင်းနဲ့လည်းရင်းနှီးကြပါတယ်။
သူတို့တွေဟာဧည့်သည်ကျချိန်မှာဆိုရင်နေ့တိုင်းလိုလိုရေပေါ်မှာရှိနေတတ်ကြပြီး တခြားလတွေမှာဆိုရင် တပတ် ၃ – ၄ ရက်လောက်အလုပ်လုပ်ကြပါတယ်။ ကိုနိုင်လင်းဆီမှာ ၂၀၀၆ခုနှစ်ကတည်းက အလုပ်လုပ်နေခဲ့တဲ့ လှေဆရာဦးသားငယ်ဟာ ခရီးသွားရာသီတွေမှာဆို တလကို ၅သိန်းလောက်ဝင်ငွေရှိပါတယ်။ ဒီငွေနဲ့ဇနီးနှင့်သားသမီး ၃ယောက်ကိုကျွေးမွေးစောင့်ရှောက်ရတယ်။ အခုတော့ ငါးရှဉ့်ဖမ်းတဲ့လုပ်ငန်းနဲ့ရပ်တည်နေရတယ်။ ကံကောင်းရင် တနေ့ ၁သောင်းလောက်ရှာနိုင်ပေမယ့် တရက်နဲ့တရက်ဝင်ငွေပုံမှန်မရှိပါဘူး။
“ပုံမှန်အတိုင်းဆိုရင်တော့ ဈေးသည်တွေနဲ့စားသောက်ဆိုင်တွေကငါးရှဉ့်ဝယ်တယ်။ ဒါပေမယ့် ဈေးတွေနဲ့ စားသောက်ဆိုင်တွေပိတ်ကုန်တော့ကျနော်နဲ့ကျနော့်မိန်းမက မော်တော်ဆိုင်ကယ်နဲ့ တရွာဝင်တရွာထွက်လိုက်ရောင်းရတယ်။”
အင်းဖော်ခုံကျေးရွာကကိုသက်နိုင်ဇော်လည်းအလားတူအခြေအနေနဲ့ကြုံနေရပါတယ်။ အင်းဖော်ခုံဟာ အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းနဲ့အသက်မွေးတဲ့ရွာဖြစ်ပြီး နိုင်ငံခြားသားခရီးသွားတွေအလာများတဲ့နေရာလည်းဖြစ်တယ်။ သူဟာလွန်ခဲ့တဲ့ ၅နှစ်လောက်ကစပြီးလှေလှော်ရင်း ဇနီးနဲ့သားငယ်တယောက်ကိုရှာကျွေးခဲ့ပါတယ်။ အခုတော့ ကြက်ဥရောင်းတဲ့အလုပ်နဲ့ရပ်တည်နေရပြီး တရက်ကို ၆၀၀၀လောက်ဝင်တယ်လို့ပြောပါတယ်။ အချိန်တိုအတွင်းခရီးသွားလုပ်ငန်းပြန်ခေါင်းထောင်လာဖို့တော့မမြင်သေးဘူးလို့လည်းသူ့အမြင်ကိုပြောတယ်။
ခရီးသွားလုပ်ငန်းရပ်တန့်သွားလို့သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ညစ်ညမ်းမှုတွေလျော့ကျသွားပြီး တိတ်ဆိတ်အေးချမ်းသွားလို့သဘောကျကြသူတွေရှိပေမယ့်လည်း ရေရှည်ဘဝရပ်တည်ရေးအတွက်တော့ လူတိုင်းအနည်းနဲ့အများပူပန်နေကြပါတယ်။ ဒါဟာစိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာဝန်ထုပ်ဝန်ပိုးတမျိုးပါပဲ။
ကိုနိုင်လင်းကတော့လုပ်ငန်းရပ်တန့်သွားလို့ စိတ်ဖိစီးနေပေမယ့်လွယ်လွယ်နဲ့အလျှော့မပေးချင်ကြောင်း၊ နည်းတမျိုးမျိုးနဲ့ကြိုးစားကြည့်ချင်သေးကြောင်းပြောတယ်။ သူကတော့လတ်တလောမိသားစုနဲ့အတူ ခရမ်းချဉ်သီးလက်ကားရောင်းတဲ့လုပ်ငန်းပြောင်းလုပ်နေပါတယ်။
နောင်နှစ်ခရီးသွားလုပ်ငန်းရဲ့အလားအလာကအားရစရာမကောင်းလှပေမယ့် လှေဆရာတွေနဲ့ လှေပိုင်ရှင်တွေရဲ့ဇွဲကတော့ချီးကျူးစရာပါပဲ။ တခြားဒေသတွေက ခရီးသွားလုပ်ငန်းတွေမှာဆိုရင် အများစုကညည်းညူရင်းအချိန်ကုန်နေကြတယ်။
အင်းလေးဒေသခံတွေကတော့လက်တွေ့ကျကျဘဝကိုရင်ဆိုင်နေကြတာကိုတွေ့ရပါတယ်။ ညောင်ရွှေဆိပ်ကမ်းရောက်ဖြစ်တဲ့အခါ လှေဆရာတဦးတလေနဲ့များတွေ့ခဲ့ရင် တိတ်ဆိတ်ငြိမ်သက်နေတဲ့ကန်ရေပြင်ကြီးကိုလှေနဲ့လည်ပတ်ကြည့်ရှုဖို့မမေ့ပါနဲ့နော်။
Susan Bailey ရေးသားသော Inle Lake’s boats go quiet during COVID အားမြန်မာဘာသာပြန်ဆိုဖော်ပြခြင်းဖြစ်ပါသည်။
